آنچه در متون دينى بر آن تأكيد شده و پس از اين بدان اشاره خواهيم كرد، شناخت «خدا» نيز مترتب بر شناخت «خود» است. ازاين‌رو با در نظر گرفتن فرضى كه بيان شد، پرداختن به خود و اصلاح رفتار انسان با خود، از نظر مرتبه و اهميت، بر اصلاح رفتار او در حوزه‌هاى ديگر رفتارى مقدم خواهد بود.

اصلاح اين رابطه، نقش بنيادين در اصلاح رابطه او با غير خواهد داشت و بدون اصلاح رابطه و رفتار انسان با نفس خويش، انتظار اصلاح رفتار او با خدا، جامعه و طبيعت، انتظار چندان بجايى نخواهد بود. به اين دليل، به نظر مى‌رسد افرادى كه به ارزش‌هاى خود جاهل‌اند و از جايگاه خود در جهان آفرينش آگاهى ندارند، رفتارشان با خويشتن نه فقط براساس معيارهاى انسانى و دينى نيست، بلكه در رفتار با خدا، جامعه و طبيعت نيز مبنايى الهى يا دست‌كم مبنايى انسانى را در نظر نمى‌گيرند. به‌هرحال بر اساس آموزه‌هاى دينى و يافته‌هاى جديد علم روان‌شناسى و علوم تربيتى، و با عنايت به اجتماعى بودن انسان و ضرورت برقرارى ارتباط افراد با يكديگر در جوامع،[1] اصلاح رفتار با همنوعان، اجتناب‌ناپذير است؛ چرا كه بدون توجه به اصلاح رفتار، و برخوردارى از اخلاق پسنديده در برقرارى ارتباط با همنوعان، يا رابطه فرد و همنوعان او بسيار دشوار است، يا اگر رابطه برقرار شود تداوم نخواهد يافت و سرانجام، تنهايى و انزواى صاحب رفتار را در پى خواهد داشت. نتيجه آنكه ايجاد رابطه صحيح با همنوعان و استمرار يا تعميق آن، مترتب بر شناخت صحيح از خود و تعامل صحيح با خود خواهد بود؛ و شناخت خود و جنبه‌هاى وجودى خويش به انسان كمك مى‌كند تا بتواند نقشه آرمانى خود را در زندگى ترسيم كند و با اراده و برنامه‌ريزى، رفته‌رفته شخصيت و منش خود را آن‌گونه كه صحيح است شكل دهد.[2] آدمى، با اين روش مى‌تواند با برقرارى تعامل صحيح با خود، كه مبتنى بر ارزش‌هاى اخلاقى و دينى است، به مثابه امرى محورى و كليدى، موفقيت و سعادت خويش را در جامعه تضمين كند. انبوه آيات و روايات در خصوص امكان تربيت خويش و مراقبت از خود، و نيز سوق دادن خُلقيات خود به سمت خُلقيات انسانى و اسلامى، به‌روشنى مطلب پيش‌گفته، را تأييد

[1]. فلسفه تعليم و تربيت: ج 1 ص 388.

[2]. ر. ك: نظريه‌هاى شخصيت: ص 344.