با عقول، شناخت خدا محكم و پايدار مى‌شود.[1]

مؤمن، به خدا ايمان نمى‌آورد مگر آنكه تعقل كند.[2]

دين و ادب، نتيجه عقل است.[3]

اهميت عقل به مثابه ابزار كسب شناخت، به اندازه‌اى است كه درباره آن، دو حديث ذيل از معصوم (ع) صادر شده است:

امام على (ع): لا عدم اعدم من عدم العقل؛[4]

نيستى بالاتر از نبود عقل نيست.

امام باقر (ع): لا مصيبة كعدم العقل؛[5]

مصيبتى بالاتر از نبودِ عقل نيست.

ازآنجاكه ميان خداشناسى و خودشناسى، پيوندى ناگسستنى برقرار است و شناخت يكى (نفس) منجر به شناخت ديگرى (خدا) مى‌شود؛ و اگر ميان ادب و نيز جانبدارى از حق، با خودشناسى رابطه‌اى ناگسستنى برقرار است، پس «شناخت نفس» نيز بدون عقل ميسّر نخواهد بود، همان‌گونه كه ابزار هر شناخت عقل است و بدون آن، شناخت حاصل نخواهد شد.

3. قلب‌

انديشمندان بزرگ مسلمان، به تبيين مفهوم «قلب» در قرآن پرداخته‌اند. غزالى در احياء العلوم و برخى ديگر از دانشمندان مسلمان از جمله علامه طباطبايى،[6] استاد مطهرى‌[7] و استاد مصباح يزدى‌[8] به تبيين معناى قلب در قرآن همت گمارده‌اند. على‌رغم برخى اختلاف نظرها در ديدگاه‌هاى اين انديشمندان، در اينكه قلب يكى از ابزارهاى‌[9] انسان براى فهم و درك و نيز حصول شناخت است، اتفاق نظر وجود دارد و آياتى از قرآن كريم نيز به نقش ابزارى قلب در دستيابى به شناخت تصريح‌

[1]. تحف العقول: ص 62.

[2]. كنز الفوائد: ج 1 ص 56.

[3]. جامع الاحاديث: ص 136.

[4]. الامالى، طوسى: ص 146 ح 240.

[5]. تحف العقول: ص 286.

[6]. ر. ك: الميزان فى تفسير القرآن: ج 2 ص 223.

[7]. آشنائى با قرآن: ج 1.

[8]. ر. ك: اخلاق در قرآن: ج 1 ص 244.

[9]. آشنايى با قرآن: ج 1؛« الحكمة شجرة تنبت فى القلب و تثمر على اللسان».