نام کتاب : دانشنامه امام مهدى بر پايه قرآن، حديث و تاريخ نویسنده : محمدی ریشهری، محمد جلد : 1 صفحه : 188
واجبى است كه در مقدّمه اوّل اثبات شد؛ زيرا اگر خداوند پيامبر و
امام را نصب نكند، امكان تكليف واجب، يعنى عبادت را در اختيار انسان نگذاشته است،
و اين يعنى تكليف بما لا يطاق، كه عقلًا قبيح است.[1]
اين
برهان وجود پيامبر و امام را به طور كلى اثبات مىكند؛ امّا نمىتواند وجود امام
غايب را اثبات كند؛ زيرا مىتوان اشكال كرد كه پيامبر و امامان حاضر احكام الهى را
به انسانها رساندهاند؛ امّا امام غايب چنين كارى نمىكند، يا اينكه اصلًا نيازى
به وجود امام زنده نيست.
5.
برهان واسطه فيض
فيض،
كه به دو قسم تكوينى و تشريعى تقسيم مىشود، در سلسله علل و از مجراى كامل به ناقص
مىرسد. بنا بر اين در هر زمان بايد انسان كامل باشد تا از طريق او كمالات به
ديگران برسد. اين برهان در بخش فيض تكوينى به برهان امكان اشرف، و در قسمت فيض
تشريعى به برهان ضرورت پرستش برمىگردد. پيشتر ادلّه و اشكالات هر دو برهان ذكر
شد.
6.
برهان علت غايى
اين
برهان مبتنى بر دو مقدمه است:
مقدّمه
اوّل: فعل خدا داراى هدف و غرض است؛ وگرنه فعل عبث خواهد بود.
[1]. گفتنى است اشارهاى به
اين برهان در روايتى از امام صادق عليه السلام آمده است.
« إنَّ العاقِلَ لِدَلالَةِ عَقلِهِ الَّذى جَعَلَهُ اللَّهُ
قِوامَهُ وزينَتَهُ وهِدايَتَهُ عَلِمَ أنَّ اللَّهَ هُوَ الحَقُّ، وأنَّهُ هُوَ
رَبُّهُ، وعَلِمَ أنَّ لِخالِقِهِ مَحَبَّةً، وأنَّ لَهُ كَراهِيَةً، وأنَّ لَهُ
طاعَةً، وأنَّ لَهُ مَعصِيَةً، فَلَم يَجِد عَقلَهُ يَدُلُّهُ عَلى ذلِكَ، وعَلِمَ
أنَّهُ لا يوصَلُ إلَيهِ إلّا بِالعِلمِ وطَلَبِهِ، وأنَّهُ لا يَنتَفِعُ
بِعَقلِهِ إن لَم يُصِب ذلِكَ بِعِلمِهِ، فَوَجَبَ عَلَى العاقِلِ طَلَبُ العِلمِ
والأَدَبِ الَّذى لا قِوامَ لَهُ إلّا بِهِ؛
خردمند به دليلِ خردى كه خداوند
آن را پايه زندگى و زيور و وسيله رهيابى وى ساخته، مىداند كه خدا حق است و اوست
پرورنده وى، و مىداند كه آفريدگارِ وى را خوشامد و بدآمدى است و طاعتى دارد و
معصيتى كه تنها خردش نمىتواند آنها را در يابد، و مىداند كه جز با دانش و طلب
آن[ از طريق پيامبران]، بدان نمىرسد و اگر با دانش خود بدان دست نيابد، از خرد
خود بهره نمىبرد. پس بر خردمند است كه طلب دانش كند و ادب بياموزد كه بى آن
نمىتواند پايدار بماند»( ر. ك: الكافى: ج 1 ص 29 ح 34).
نام کتاب : دانشنامه امام مهدى بر پايه قرآن، حديث و تاريخ نویسنده : محمدی ریشهری، محمد جلد : 1 صفحه : 188