امام (ع) مى‌فرمايد: «پس چرا خداوند، نسبت به قتل نفس، شهادت دو شاهد را مى‌پذيرد؛ ولى نسبت به زنا نمى‌پذيرد و بايد چهارشاهد باشد؟».

امام (ع) در ادامه سؤال مى‌كند: «نماز بزرگ‌تر است يا روزه؟». ابوحنيفه مى‌گويد: نماز. امام (ع) مى‌فرمايد: «پس چرا زنى كه عادت زنانه دارد، روزه‌هايش را بايد قضا كند؛ ولى نماز او قضا ندارد؟ چگونه در مسائلْ قياس مى‌كنى؟ از خدا بترس و قياس مكن!».[1]

درباره تعادل و تراجيح- كه يكى از مباحث اصولى است-، زراره، از امام (ع) مى‌پرسد و ايشان مرجّحات و اسبابى را كه باعث غلبه يك حديث بر ديگرى مى‌شود، بيان مى‌كند.[2]

علاوه بر مواردى كه بيان شد، ائمّه (عليهم السلام) در رواياتشان مسائل فراوانى از اصول فقه را گوشزد كرده‌اند،[3] و كسى در فن اصول فقه، از ائمّه (عليهم السلام) پيشى نگرفته است و همانا ايشان آن را تأسيس كرده‌اند.[4] بعد از ائمّه، برخى از اصحاب ائمّه (عليهم السلام) بوده‌اند كه در مباحث علم اصول، كتاب‌ها نوشته‌اند. هشام‌بن حكم (م 199 ق) درباره الفاظ- كه از اهمّ مباحث اصول است-، كتاب الفاظ را نوشت.[5] پس از او يونس‌بن عبدالرحمان (م 208 ق)، كتاب اختلاف الحديث را- كه درباره تعارض و تعادل و تراجيح دو حديث است- به نگارش درآورد.[6] سپس اسماعيل‌بن على‌بن اسحاق‌بن ابوسهل نوبختى (م 311 ق)، كتاب‌هايى درباره علم اصول، از جمله: الخصوص و العموم را نوشت‌[7] كه از اهمّ مباحث اصول فقه است.[8] و همچنين كتاب‌

[1]. بحارالأنوار، ج 2، ص 291- 292، ح 11.

[2]. عوالى اللئالى، ج 4، ص 133، ح 229.

[3]. أعيان الشيعة، ج 1، ص 147- 151.

[4]. تأسيس الشيعة، ص 310.

[5]. رجال النجاشى، ص 443، ش 1164.

[6]. الفهرست، طوسى، ص 511، ش 813.

[7]. رجال النجاشى، ص 32، ش 68.

[8]. تأسيس الشيعة، ص 311.