محمّدامين استرآبادى، معتقد است كه در دين، دوبار تخريب واقع شد: يكى روزى كه پيامبر (ص) از دنيا رفت و ديگرى روزى كه قواعد اصوليه عامه و اصطلاح آنان در كتب ما آمد.[1] شايد اين حرف را از ابن‌خلدون گرفته است؛ زيرا وى مى‌گويد: اوّل كسى كه درباره علم اصول فقه تصنيف كرده، شافعى (م 204 ق) بوده است كه رساله‌اى در علم اصول نوشته است؛[2] ولى مجتهدان، در برابر اين سخن اخباريان گفته‌اند: اوّل كسى كه باب اصول فقه را فتح كرد، على (ع) بود كه بيان كرد در قرآن، ناسخ و منسوخ، محكم و متشابه و عام و خاص است كه اينها عمده مسائل فنّ اصول است. بعد از ايشان هم، امام باقر (ع) و امام صادق (ع) بودند كه شيخ‌حرّ عاملى در الفصول المهمة فى اصول الائمّة قواعد فقهى و اصولى‌اى را كه از ائمّه روايت شده، جمع‌آورى كرده و سيّد هاشم (فرزند زين‌العابدين) موسوى خوانسارى، كتاب اصول آل‌الرسول الاصليه را به ترتيب كتب اصولى‌اى كه امروز موجود است، مرتّب كرده و سيّد عبدالله شبّر، كتاب الاصول الاصليه را جمع‌آورى كرده و تمام اينها رواياتى هستند كه به ائمّه استناد داده شده است.

ملّا محسن كاشانى، كتابى به نام الاصول الاصليه نوشته كه از كتاب و سنّت استفاده كرده است‌[3] و ما به قسمتى از آنچه از اهل‌بيت (عليهم السلام) در باره اصول فقه رسيده، اشاره مى‌كنيم:

امير مؤمنان على (ع) مى‌فرمايد:

انّ فى أيدى الناس حقاً و باطلًا، و صدقاً و كذباً و ناسخاً و منسوخاً و عاماً و خاصاً و محكماً و متشابهاً و حفظاً و وهماً.[4]

آنچه در دست مردم است، حق و باطل، راست و دروغ، ناسخ و منسوخ، عام و خاص، محكم و متشابه، و بعضى دقيقاً از پيامبر نقل شده و بعضى را خيال كرده‌اند

كه پيامبر چنين فرموده است. تمام اينها از اصطلاحات اصولى است.

[1]. الفوائد المدنية، ص 180.

[2]. مقدمه ابن‌خلدون، ص 455.

[3]. أعيان الشيعة، ج 1، ص 147.

[4]. نهج‌البلاغة، ص 325، خطبه 210.