است. در اين كتاب آسمانى، خداوند، چهار بار با صفت «شكور»[1] و دو بار با صفت «شاكر»[2] توصيف گرديده است. شاكر بودن خداوند متعال، بدين معناست كه پاداش عمل نيك انسان را به طور كامل، بلكه بيش از آن عنايت مى‌فرمايد.

بر اين اساس، هر چه انسان سپاس‌گزارتر باشد، يعنى بيشتر به ياد نعمت‌هاى الهى باشد و عملًا سپاس‌گزارى نمايد، به خداوند متعال نزديك‌تر مى‌شود.

5. در حديث ياد شده، امام رضا عليه السلام، تشكّر از خدا را با تشكّر از بندگان پيوند زده است. اين بدين معناست كه يكى از مصاديق سپاس‌گزارى از خدا، سپاس‌گزارى از بندگان او و رعايت حقوق آنهاست و بدون سپاس‌گزارى از بندگان، شكر خدا محقّق نمى‌گردد.

6. اين حديث، ريشه در همه آياتى دارد كه حقوق خدا را به حقوق انسان‌ها گره زده‌اند، مانند اين حديث از امام رضا عليه السلام كه مى‌فرمايد:

إنَّ اللَّهَ عز و جل أمَرَ بِثَلاثَةٍ مَقرونٌ بِها ثَلاثَةٌ اخرى‌: أمَرَ بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ، فَمَن صَلّى‌ وَ لَم يُزَكِّ لَم يَقبَل مِنهُ صَلاتَهُ، وَ أمَرَ بِالشُّكرِ لَهُ ولِلوالِدَينِ، فَمَن لَم يَشكُر والِدَيهِ لَم يَشكُرِ اللَّهَ، وَ أمَرَ بِاتِّقاءِ اللَّهِ وَ صِلَةِ الرَّحِمِ، فَمَن لَم يَصِل رَحِمَهُ لَم يَتَّقِ اللَّهَ.[3]

خداوند به سه چيز فرمان داده كه با سه چيز همراه اند: به نماز و زكات، دستور داده است و هر كس نماز بگزارد و زكات نپردازد، نمازش پذيرفته نمى‌شود[4]؛ به شكرگزارى از خدا و شكرگزارى از پدر و مادر فرمان داده است و هر كس از پدر و مادرش تشكّر نكند، از خدا شكرگزارى نكرده است؛ و به پروا از خدا و پيوند با خويشان، فرمان داده است و هر كس با خويشانش پيوند نداشته باشد، از خدا پروا ندارد.

[1]. فاطر: آيه 30- 34، شورا: آيه 23، تغابن: آيه 17.

[2]. بقره: آيه 158، نساء: آيه 147.

[3]. عيون أخبار الرضا عليه السلام: ج 2 ص 224.

[4]. به آيات فراوانى اشاره دارد كه گزاردن نماز را همراه با دادن زكات ذكر كرده‌اند.