فرهنگ ايران باستان مى‌دانند.[1] هدف اين مقاله بررسى مواضع مختلف مفسران مسلمان با توجه به فهم آنان از تفاسير ممكن از حوريان بهشتى نمى‌باشد، بلكه نگارنده بيشتر ارتباط ميان جهاد و حوريان بهشتى يا بين اروس و مرگ را مورد توجه قرار مى‌دهد كه اين موضوع در فرهنگ‌هاى متفاوت تكرار شده است.

پيش از اين گفتيم كه اين موضوع فهمى قرآنى است كه در محافل دانشمندان مبارز عراقى و سورى، پارسايان و قصه‌گويان آستانه قرن دوم هجرى، بسط بيشترى يافت. گزارش مؤلّف مشهور صوفى، القُشَيرى (وفات 465/ 1073) درباره زاهد معروف اوايل قرن سوم/ نهم، حاتِم الاصَم، اين ارتباط را بسيار روشن به تصوير مى‌كشد:

حاتِم‌الاصَم گفت: «در نبردى عليه تركها با شقيق البلخلى مشغول جنگ بوديم. در آن روز نيزه‌ها و شمشيرهاى شكسته و سرهاى بريده در آسمان پرواز مى‌كردند.» شقيق به من گفت: «امروز چه احساسى دارى؟ آه اى حاتم، آيا مثل احساس شب زفاف تو نيست؟» پاسخ گفتم: «نه، به خدا سوگند اين‌چنين نيست!» شقيق گفت: «ولى من آن احساس را دارم.» آنگاه او بين دو نبرد به خواب رفت در حالى‌كه سپرش را به زير سر نهاده بود. حتى صداى خرخر او را مى‌توانستم بشنوم.[2]

درباره مطالعات معاصر در زمينه موضوع حوريان بهشتى مقاله من در الابحاث، 37، پاورقى 3 را ببينيد.

عروسى مقدس‌

در اينجا باز هم با همان توپوهاى (topos) ادبى مواجه مى‌شويم كه پيشتر مورد بحث قرار گرفتند، هر چند فرض بر آن است كه خواننده پيشاپيش با آن آشنايى دارد چرا كه اين گزارش جزئيّات را ذكر نمى‌كند، گويى كه ذكر «شب زفاف» كه در

[1].E .Berthels ."Die Paradisischen Jungfrauen (Huris )im Islam ",in :Islamica 7 (5291 ),362 882 .

درباره مطالعات معاصر در زمينه موضوع حوريان بهشتى مقاله من در الابحاث، 37، پاورقى 3 را ببينيد.

[2]. القشيرى، الرسالة فى علم التصوّف، تحقيق معروف زُريق و على عبدالحميد البلتاجى، بيروت، دارالجيل، 1990، ص 398. همچنين نك.

reieM. F"

Sufik und Kulturzerfall", in: Bausteine. Augewable Aufsatze zur Islamwiss enschaft, Eds. E. Glassen and G. Schubert. Stuttgart/ Istanbul 2991, Vol. I, 02; A. E. Khairallah,

"the Wine cup of Death :waras a Mystical Way ",in :Quaderni di Studi Arabi 8 (0991 ),171 .