در اينجا رؤياها حاكى از يك توپوى ادبى بوده و كاركرد را به عهده دارند: 1. بر اعتقاد دينى به حوريان بهشتى صحه مى‌گذارند. 2. براى تكليف دينى جهاد، انگيزه ايجاد مى‌كنند. به علاوه محتواى آنها ماهيتى اعتقادى دارد كه به گروه بخصوصى داراى عقايد و ميراث مشترك مربوط مى‌باشد و اين عقيده، اعتقاد به حيات ابدى در جهان آخرت و تأكيد بر سرنوشت شهيد است كه دوره توقّف (حيات برزخيّه)[1] در آرامگاه را طى نمى‌كند بلكه مستقيماً جايگاه ابدى خود در بهشتى مسرت‌بخش را به دست مى‌آورد.

تاكنون مراحل مختلف سير احاديث را دنبال كرديم:

1. منشأ اين احاديث ايده قرآنى حوريان بهشتى است كه در جهان آخرت به مؤمنان وعده داده شده است.

2. اين منشأ، ابتدا در محافل مفسّران و زاهدان به‌گونه‌اى شكل گرفت تا به صورت ابيات كوتاهى درباره مبارزان دانشمندِ نخستين، در نبردهاى مرزهاى سوريه- بيزانس ظاهر گردند.

3. وقتى داستان سرايان براى رسيدن به يك معيار ادبى معين به تشريح اين ابيات كوتاه پرداختند، مرحله تعيين كننده به انجام رسيد.

4. [اين ابيات كوتاه‌] به خاطر دوره طولانى نقل و انتشار شفاهى در اين محافل پيراسته‌تر شده درون‌مايه‌هاى روايى جديدى چون «درون‌مايه بصيرت» و «آئين گذر» به آنها راه يافته‌اند.

5. پس از آن به شكل مكتوب درآمدند.

اروس (Eros) / مرگ‌

تمامى اين اخبار موضوعى مشترك دارند كه دو جنبه مرگ/ حوريان بهشتى و يا اروس/ مرگ را آشكار مى‌سازند. هر دوى اين ابعاد حاكى از بخشى شخصى و حياتى از وجود مى‌باشند و تماميّت توانائيهاى مثبت و منفى آن را تشكيل مى‌دهند. «هستى» حركت به سوى مرگ است. با اين رويكرد، «هستى» با نيروى مثبتى كه درون خود

[1]

. J. I. Smith and Y Haddad, The Islamic Understanding of Deatb and Resurrection Albany 9891, 7 9, 23 f.

و همچنين نمايه كتاب‌ها را نيز ببينيد( حصار)