نام کتاب : حديث اسلامى، خاستگاه ها و سير تطور نویسنده : موتسكى، هارالد جلد : 1 صفحه : 414
اين فقره شرح حالى آشكارا با نسخه 1 مرتبط است، امّا به طور چشمگيرى تغيير يافته است. مكان طرح شده مكّه است. برخلاف نسخه 1، در اينجا بيان نشده كه دست كشيدن پيامبر بر بدن سعد براى تشخيص بيمارى بوده است. شاخ و برگهاى جديدى در فزونى بخشهايى از بدن كه پيامبر بر آنها دست كشيده، و در خاطره پايدار خنكاى دست محمّد [ص] هست. دعا براى شفا عنصر جديدى است، و براساس قرينهاى كه در نسخههاى بعدى ديده مىشود، احتمالًا اين عنصر از روايتى درباره فردى ديگر اخذ شده است. مىتوان چنين فرض كرد كه اين ماجرا احتمالًا به سبب شهرت بيشتر سعد نسبت به آن فرد به هم آميختهاند.
بدون قرينهاى فزونتر، موقعيّت زمانى- مكانى در اينجا شبيه به نسخه 1 مينمايد، امّا حكايت يكدستى ساختار خود را از دست داده است. هر چند با بررسى نسخه 3 درخواهيم يافت كه احتمالًا موقعيّت اين نسخه و نسخه 2 يكسان است.
3. هارون بن عبداللّه، مكّى بن إبراهيم، الجَعيد، عائشة بنت سعد.
پدرش گفت. «در مكّه بيمار شدم، و پيامبر به عيادتم آمد. او دستش را بر پيشانىام نهاد. و بر سينه و شكمم دست كشيد. سپس فرمود. «خدايا، سعد را شفا ده و هجرتش را كامل كن!»[1]
در نسخههاى 2 و 3 نوعى تطوّر روايت مشهود است كه مىتوان آن را تطوّر طولى نام نهاد؛ يعنى وجود تفاوتهاى جزئى در گروهى از نسخهها كه ساختار و محتواى كلّى و يكسان دارند. در مقابل آن، تطوّر عرضى است كه در آن، عناصر جديدى [با متن اصلى] تلفيق شدهاند يا عناصر قديمى به نحوى تغيير شكل يافتهاند كه [روايت] در ساختارى متفاوت و با محتوايى دگرگون پديدار مىشود. در نسخه 3 خاطره خنكاى دست پيامبر حذف شده، و عنصر جديدى [به روايت] افزوده شده كه بيان مىكند اين ماجرا در مكّه رخ داده است.
[1]. أبوداوود، جنائز، ش 7. الجَعيد در اين نسخه به همان شخص با نام الجَعد در نسخه 2 اشاره دارد( ابنحجر، تهذيب، ج 2، ص 80).
نام کتاب : حديث اسلامى، خاستگاه ها و سير تطور نویسنده : موتسكى، هارالد جلد : 1 صفحه : 414