اين امر اولًا بايد شيوه‌اى مركب از نقل مكتوب و نقل شفاهى/ سماعى را فرض كنيم و ثانياً به آزادى عمل شاگردان در تلخيص، تركيب و حتى تغيير متون در هنگام نقل مطالب استادانشان توجه كنيم.[1] بحث و مشاجره‌اى كه در دو قرن نخست بر سر جواز يا ممنوعيت كتابت حديث در گرفته بود، احتمالًا در اصل عمل نقل حديث اهمّيّت و تأثير چندانى نداشته است.[2] مهم‌ترين مقاله شوئِلِر در بحث از اين موضوع، در همين كتاب (فصل 5) ترجمه شده است.

4. 1. احاديث غير سنّى‌

حديث‌پژوهى غربيان عمدتا بر احاديث سنى متمركز بوده است. صرف‌نظر از مباحثى كه با انتشار كتاب مجموع الفقه منسوب به زيد بن على- از نوادگان حضرت على كه قيام وى سرآغاز شكل‌گيرى شاخه زيديه به شمار مى‌آيد- در سال 1919 ميلادى مطرح شد،[3] توجه به حديث شيعى بسيار اندك بوده است. ژِرار لوكنت در مقاله‌اى در سال 1970، نشان مى‌دهد كه آگاهى غربيان از حديث شيعه‌

[1]

. Gregor Schoeler," Die Frage der schriftlichen oder mUndlichen Uberlieferung der Wissenschaften im frUhen Islam", Der Islam 26) 5891(, 102- 03; idem," Weiteres zur Frage der schriftlichen oder mUndlichen Uberlieferung der Wissenschaften im frUhen Islam", Der Islam 66) 9891(, 83- 76; idem,

"Mundlische Thora und HadD *.Uberlieferung ,Schreibverbot ,Redaktion "

, Der Islam 66) 9891(, 312- 15) the translation is Chapter 5 in this volume(; idem," Schreiben und Veroffentlichen. Zur Verwendung und Funktion der Schrift in den earsten islamischen Jahrhunderten

"

, Der Islam 96) 2991(, 1- 34, English translation of an earlier shorter versin by Claude Gilliot as" Writing and Publishing: on the Use and Function of Writing in the First Centuries of Islam", Arabica 44) 7791(, 324- 58 idem, Ecrire et transmettre dans les debuts de lislam) Paris, 2002(. Cf. also Stefan Leder, Der Korpus al- Hai

*

am ibn AdD) st. 702/ 228(. Herkunft, Uberlieferung, Gestalt frUher Texte der ahbAr Literatur) Frankfurt, 1991(, 3- 41; Motzki, Origins, 59- 401.

[2]

. For that discussion see Goldziher, Muhammed anische Studien, II, 491- 202)/ Muslim Studies, II, 181- 88(; Schoeler," MUndliche Thora und IadD

*

", passim; Michael Cook," The Opponents of the Writing of Tradition in Early Islam", Arabica 44) 7991(, 734- 035. M. J. Kister," --- LA taqraUna alA I- mushafiyyin wa- lA tahmilUna l- ilma ani l- sahafiyyDn ---: Some notes on the Transmission of IadDth Y" Jerusalem Studies in Arabic and Islam 22) 8991(, 721- 26.

[3]

. Eugenio Griffini, ed., Corpus Juris di Zaid b. AlD) Milan, 9191(, with a review by Gotthelf Bergsrasser in Orienta listische Literatur zeitung 52) 2291(, 411- 32; Rudolf Strothmann," Das Problem der literarischen Personlichkeit Zaid b. Ali", Der Islam 31) 3291(, 1- 25; Wilferd Madelung, Der Imam al- QAsim ibn Ibrahim und die Glaubens lehre der Zaiditen) Berlin, 5691(, 35- 16; Sezgin YGeschichte, I, 255- 06.