نام کتاب : حديث اسلامى، خاستگاه ها و سير تطور نویسنده : موتسكى، هارالد جلد : 1 صفحه : 39
مطرح مىكردند كه مسلمانان از همان روزهاى نخست پيوسته عادت به كتابت عمومى احاديث و روايات داشتند.
طرفداران نظريه «شفاهى بودنِ نقل حديث» در واكنش به اين رأى پژوهشهايى منتشر كردند كه برخى اختلافات ميان نقلهاى يكسان در نخستين مدوّنات حديثى را نشان مىداد. بنا به استدلال آنان، اين امر هم با نظريه كتابت زودهنگام حديث در تضاد است و هم بازسازى متون اصلى و اوّليّه را ناممكن مىسازد.[1]
به عكس، شوئِلِر در مقالات متعدد خود چنين استدلال آورده است كه كسانى كه بر سر نقل شفاهى يا مكتوب حديث بحث و جدل كردهاند، از نظام آموزش و فراگيرى علم در نخستين سدههاى اسلام تصور درستى نداشتهاند. به نظر وى، جوامع بزرگ حديثى كه در قرون سوم و چهارم فراهم آمدند، منابع اوليهشان ضرورتا كتابهاى صحيح (و مدوّن) يا صرفاً نقل شفاهى نبوده، بلكه عمدتاً دستنوشتههايى از درسها بوده است كه استادان براى استفاده شخصى خود نوشته بودهاند. شاگردان اين درس گفتارهاى حديثى را كه به صورت شفاهى دريافت مىكردند يا بلافاصله مينوشتند و يا بعداً از روى دفاتر استادان مكتوب مىكردند.[2] [بنا بر اين كتابت صرف احاديث بدون درس و سماع ارزش چندانى نداشت.] امّا بعدها ديگر به ندرت كسى دسترسى به مطالب مكتوب محدّثان، بدون سماع مستقيم از آنان را عيب و عار مىدانست.
بنا بر اين، نمىتوان ادعا كرد وجود اختلاف ميان نقلهاى مختلف آثار حديثى منسوب به مؤلّفان قديمى صرفاً ناشى از نقل شفاهى آنهاست. براى تبيين و توجيه
. E. g. George Stauth, Die Uberlieferung des Korankommentars MugAhid b. Gabrs) Ph. D. diss., Giessen, 9691(; Fred Leemhuis," 5701 TafDr of the Caiene DAr al- kutub and MugAhids TafDr", in Rudolph Peters, ed., Proceedings of the Ninth Congress of the Union Euripeenne des Arabisants et Islamisants) Leiden, 1891(, 961- 08; Sadun M. Al- Samuk, Die historischen Uberlieferungen nach Ibn Ishaq) Ph. D. diss., Frankfurt, 8791(.
[2]. از همين رو، سباستين گونتِر پيشنهاد مىكند به جاى نقل شفاهى(oral ) بگوييم. نقل سماعى يا شنيدارى(aural ). نگاه كنيد به:
Sebastian GUnther," Modern Literary Theory Applied to Classical Arabic Texts: IadDth Revisited", in Verena Klemm and Beatrice Gruendler, eds., Understanding Near Eastern Literatures) Wiesbaden, 0002(, 571.
نام کتاب : حديث اسلامى، خاستگاه ها و سير تطور نویسنده : موتسكى، هارالد جلد : 1 صفحه : 39