بزرگ‌ترين حسن اين روش به اختصار در اين است كه مى‌تواند روايات آخرالزمان را مستقل از سلسله سندهاى اسلامى و بازسازى‌هاى شرق‌شناسانه تاريخ‌گذارى كند. چه‌بسا حيف باشد كه نظريه‌اى را چنين ساده و روشن به مخاطره اندازيم، امّا اين دقيقاً همان كارى است كه من قصد دارم در اينجا انجام دهم. در مقاله حاضر به ارزيابى سه موضوع خواهم پرداخت و در هرباب روايتى را بررسى مى‌كنم كه پيشتر ديگران آن را به تفصيل پژوهيده‌اند.

2. تجاوز اندلسيان به مصر

روايتى هست داير بر اينكه در آخرالزمان مردم اندلس به مصر حمله مى‌كنند. تحرير (Version) رايج روايت اين‌گونه است:[1]

قومى از اندلس در «وَسيم» با شما مى‌جنگند.[2] مردم شام به يارى شما مى‌آيند و خداوند آنان را شكست مى‌دهد.

اين روايت را خورگه آگوئاده بر اساس هفت تحرير مختلفى تحليل كرده كه در كتاب الفتن، اثرِ نُعَيم بن حَمّاد (د 228 ق)[3] آمده، امّا روايات مشابه آن در ديگر

[1]

. Jorge Aguade," Algunos hadices sobre la ocupaciOn de AlejandrIa por un grupo de hispanomu sulmanes", BoletIn de la AsociatiOn Espa ola de Orient alistas, 21) 6791(, 071.

تحرير« د»، از عبدالله بن عَمرو. از آقاى ماريبل فييرو بسيار سپاسگزارم كه توجه مرا به اين مقاله جلب كرد.

[2]. در نزديكى‌هاى قاهره( نگاه كنيد به:Jorge Aguade ,"Algunos hadices "، ص 172)

[3]. اين تحريرهاى متفاوت همگى در همان اثر آورده( ص 168- 175)، و با نام« الف» تا« ح»[ به ترتيب ابجدى‌] نشان داده شده‌اند. از اين ميان، نامه« ب»( همان، 168 بب) را بايد استثنا كرد؛ چرا كه اشاره‌اى به فعاليتهاى اندلسيان در مصر ندارد. از اشاره‌اش به« اعماق» واضح مى‌شود كه بيشتر به محيط سوريه متعلق است( براى اين اسم مكان، نگاه كنيد به مقاله من در زير:

M. Cook, The Heraclian dynesty in Muslim eschatology, forthcoming in AlQantara, note 65.

براى ارجاعهاى ديگر به فعاليتهاى اندلسيان در سوريه، نك: كتاب الفتن نعيم بن حماد در كتابخانه موزه بريتانيا به شماره 9449 از بخش شرق‌شناسى(hereafter Fitan )، برگه 122 ب سطر 14، تا برگه 200 الف سطر 8. در مورد عمده ارجاعات آگوئاده به اين نسخه براى اختلاف تحريرها، تا حدود زيادى لازم است پس و پيش صفحات را هم ببينند( در مورد« الف»،« ج»،« د»، و« و»، لازم است شماره صفحه را يكى كم كنند. تحرير« ح» هم در سطر 16 از صفحه آغاز مى‌شود).