برادركُشى، بدترين فجايع را مرتكب شوند.

جنايات صرب‌ها در بوسنى و هرزگوين يك جواب قاطع براى كسانى بود كه مى‌گفتند: فساد انسان تنها ناشى از فقر و جهل و توحشِ انسان است و اگر بشر، درس خواند و عالِم و پيشرفته شد، مرتكبِ فساد نمى‌شود.

هيچ حيوان وحشى، تا كنون جناياتى مانند جنايت‌هاى صرب‌ها در بوسنى مرتكب نشده است. حوادث بوسنى ثابت كرد كه تنها دين و مذهب و معنويات مى‌تواند انسان را تربيت كند.

امّا چرا آمريكا اين قدر از معنويات مى‌ترسد و در برابر آن موضع‌گيرى مى‌كند؟

چرا حاضر نيستند معنويات را تحمل كنند؟ چرا حاضرند همه چيز را بپذيرند جز معنويات را؟

به هر حال، اتحاد اجتماعى، يكى از نعمت‌هاى بزرگِ پروردگار است كه الحمد للّه با فكر و اقدام و دستِ شما پايه‌گذارى شده و در ميان تمام ملّت‌ها نفوذ كرده و ان‌شاءاللّه روزى به ثمر خواهد نشست.

در اينجا، نكته مهمّى وجود دارد و آن اين است كه همه ما وحدت اجتماعى را دوست داريم. در باره آن صحبت مى‌كنيم.

در حمايت از آن، شعار مى‌دهيم. آيه‌ها و رواياتِ مربوط به آن را مى‌خوانيم و مخالفانِ آن را نفرين مى‌كنيم.

امّا برادران و خواهران گرامى! سروران عزيز! وحدت اجتماعى چيزى نيست كه با حرفْ درست شود.

برقرارى وحدت اجتماعى، به مقدمات و هماهنگى‌هايى نياز دارد. ما بايد مواظب باشيم كه گفتار ما مخالفِ عمل ما و نفاق‌انگيز نباشد.

مبادا گفتار ما طرفدارى از وحدت و عملِ ما، مخالفِ آن باشد. بايد عملِ ما مؤيد گفتار ما باشد و در عمل، راه درست و حقيقت را برويم تا ان‌شاءاللّه نتيجه مثبت گرفته شود.

يكى از وظايف ما، قدردانى از نعمت‌هاى خداوند است. من متأسفانه در هيچ يك از مجالس ترحيمى كه براى بزرگداشت مرحوم مغفور حضرت آيت اللّه العظمى آقاى خوئى، استاد بزرگوار ما تشكيل شده بود، نتوانستم شركت كنم. امّا اكنون مى‌خواهم يادِ كوتاهى از ايشان بنمايم.

آيت اللّه العظمى خوئى نعمتِ بزرگى بود كه خداوند به ما عنايت فرموده بود و در زمانى كه صلاح دانست، آن را از دستِ ما گرفت.

ايشان در ميان ما يك چهره شناخته شده بودند و ظاهراً پس از مرحوم آخوند خراسانى با وجود بزرگان فراوان در حوزه مقدّس نجف مانند آيت اللّه العظمى اصفهانى، آيت اللّه العظمى نائينى، آقا ضياء و شاگردان و همقطارانِ آنها، هيچ يك از آنها همانند آيت اللّه العظمى خوئى موفق به خدمت به اسلام نشدند.

حضرت آيت اللّه العظمى خوئى از نظر تعداد شاگردانى كه تربيت كردند و شايد حتى از نظر كيفيتِ شاگردانشان، بى‌نظير بودند.

حضرت آيت اللّه العظمى مدنى رحمه الله كه اين روزها ايّام شهادتِ ايشان است و ما هنوز به خاطر ايشان عزاداريم، يكى از شاگردان مرحوم آقاى خوئى است.

آيت اللّه شهيد صدر كه اين همه براى او اشك مى‌ريزيم و اين همه از ايشان تجليل مى‌كنيم، يكى از شاگردان ديگر آيت اللّه العظمى خوئى است. همچنين بسيارى از علما و فقها و بزرگانِ ديگر توسط ايشان تربيت شده‌اند.

يكى از ويژگى‌هاى ديگر حضرت آيت اللّه العظمى خوئى، انجام تحقيقات فراوان و تأليف كتاب‌هاى علمىِ بسيار زياد توسط ايشان بود. ايشان يك دوره فقه را تدريس نموده بودند. حتى برخى از ابواب فقهى را دو يا سه بار تدريس نموده بودند.

ابواب فقهى كه ايشان تدريس كرده‌اند، يا به‌