21 جمعه 8 شهريور 1364- دانشگاه تهران مهم‌ترين عنوان: حاكميت قانون‌

خطبه اول‌

بسم اللَّه الرّحمن الرّحيم‌

الْحَمْدُ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمينَ وَ الصَّلاةُ وَ السَّلامُ عَلى‌ سَيِّدِنا وَ نَبِيِّنا اشْرَفِ الانْبِياءِ وَ الْمُرْسَلينَ ابِى الْقاسِمِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ الطَّيِّبينَ.

خداوند متعال مى‌فرمايد:

«وَ زِنُوا بِالْقِسْطاسِ الْمُسْتَقيمِ»[1]

[و با ترازويى درست وزن كنيد.]

با درود و صلوات و سلام فراوان به روح تابناك حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله و ائمه هُدى‌- صلوات اللّه عليهم اجمعين- و پيشگاه مقدّس حضرت ولىّ عصر حضرت مهدى- عجّل اللّه تعالى‌ فرجه الشريف- و حضور محترم رهبر انقلاب، امام امت و امت شهيد پرور و شهداى عزيز و خانواده‌هاى شهدا و با عرض تبريك و تهنيت به مناسبت عيد سعيد اضحى‌ و عيد غدير و ميلاد مسعود حضرت هادى عليه السلام و با عرض تسليت به مناسبت شهادت حضرت باقر عليه السلام و حضرت مسلم و يارانِ با وفاى آنها، مرحوم شهيد رجائى، مرحوم شهيد باهنر، مرحوم شهيد قدّوسى، مرحوم شهيد عراقى و فرزند عزيزش.

در خطبه اول، مطالبى در باره حاكميت قانون و در خطبه دوم، مطالبى را به مناسبت حوادث هفته، خدمتتان عرض مى‌كنم.

خطبه اول در مورد حاكميت قانون است كه همه خواهان و طرفدار آن هستيم.

اين بحث، بخش‌هاى زيادى دارد؛ مانند معناى قانون، اساس قانون، سير طبيعى و مسير تاريخى قانون، مشروعيّت و لزوم تبعيّت از قانون، ضررهاى قانون‌شكنى و نياز به قانون در جوامع مذهبى. بحث از قانون، جنبه‌هاى مختلفِ ديگرى هم دارد.

برخى اوقات، قانون به يك معناى عامّ و گسترده استعمال مى‌شود كه قوانين طبيعى، فطرى، تكوينى، علمى، موضوعى و غير از اينها را شامل مى‌شود؛ قانون به اين معنا، مورد بحثِ امروزِ ما نيست.

برخى اوقات، قانون به يك معناى خاص به كار مى‌رود؛ يعنى مصوّبات پارلمان، مجلس نمايندگان، مجلس مؤسسان، مجلس خبرگان، همه‌پرسى يا رفراندم كه تصويب خود ملّت است؛ قانون به اين معنا، داراى يك محدوده مشخصى است.

امروز ما در باره قانون به اين معنا صحبت مى‌كنيم.

قانون در جوامع متفاوت، شكل‌هاى مختلفى دارد. در نظام قبيله‌اى و در نظام استبدادى، قانون به معناى واقعىِ آن وجود ندارد. در آن جوامعْ قانون، خواسته و فرمان يا دستور آن رئيس قبيله يا فرد ديكتاتورى است كه در رأس جامعه قرار گرفته و خواسته و فرمان او به منزله قانون اجرا مى‌شود.

در نظام‌هاى طبقاتى، مانند جمهورى اريستوكراسى كه طبقاتى است، نمايندگان اشراف، اشرافزادگان و طبقه ممتاز، مطلبى را در باره همگان تصويب مى‌كنند و آن را قانون مى‌نامند.

در جوامع دمكراتيك، نمايندگان ملت يا خود ملت، قانونى را تصويب مى‌كنند و اين صحيح‌ترين صورت قانون است. مردم به طور صحيح و آزاد، نمايندگانى را

[1]- سوره شعراء( 26)، آيه 182 و سوره اسراء( 17)، آيه 35.