داده‌اى، بى‌تابانه غمگين مباش؛ بلكه همّت خود را براى پس از مرگ، مصروف دار.

اين حكمت، به قدرى جالب و آموزنده است كه ابن عبّاس، ضمن نقل آن، مكرّر مى‌گفت: پس از كلام پيامبر خدا صلى الله عليه و آله از هيچ سخنى به اندازه آن، سود نبردم!

خطا در ارزيابى موارد غم و شادى‌

نمونه‌هايى از خطاى انسان در ارزيابى عوامل غم و شادى كه در روايات آمده‌اند، عبارت اند از:

يك. روزىِ انسان را خدا تضمين كرده، بنا بر اين، غُصّه خوردن براى روزى، بيهوده است؛ ولى او نگرانِ روزىِ روزهاى آينده است. به عكس، هر روز از عمر انسانْ كم مى‌شود و به مرگ نزديك‌تر مى‌گردد. بنا بر اين، غصّه خوردن براى هدر رفتن سرمايه عمر «روا» است؛ ولى او نگران كوتاه شدن عمر نيست و شاد است كه يك روز ديگر در دنيا زندگى كرده است.[141]

دو. رويگَردانىِ دنيا، موجب نزديكى به خداى سبحان است. از اين رو بايد موجب شادى باشد؛ ولى براى برخى باعث اندوه است. رويكرد دنيا موجب دورى از خداست، لذا بايد موجب اندوه باشد؛ ليكن گاه باعث شادى است.[142]

سه. برخى حوادث بر اساس تقدير الهى، قطعى اند. از اين رو نبايد غير منتظره باشند؛ امّا عده‌اى از آنها شگفت زده و خرسند مى‌شوند. برخى چيزها نيز در تقدير الهى، بنا نيست كه به انسان برسند؛ امّا چون انسان انتظارش را مى‌كشد، از نيامدنش ناراحت مى‌شود.[143]

[141]. ر. ك: ص 209 ح 198.

[142]. ر. ك: ص 209 ح 199.

[143]. ر. ك: ص 211 ح 200.