چهار. چيزهاى از دست رفته، باز نمى‌گردند. از اين رو، تأسّف بر آنها بى اثر است؛ امّا برخى از مردم، غصّه آنها را مى‌خورند. چيزهايى نيز در دست انسان است كه پايدار نمى‌مانند؛ امّا برخى به خاطر داشتن آنها سرمست مى‌شوند.[144]

پنج. بسيارى از مردم به خاطر لذّت اندك و ناپايدار دنيا خوش‌حال مى‌شوند؛ امّا براى لذّت بسيار و پايدار آخرت كه از دست مى‌دهند، ناراحت نمى‌شوند؛ در حالى كه بايد برعكس باشد.[145]

پيام همه رواياتى كه دلالت دارند بر خطاى انسان‌ها در تشخيص امورى كه بايد موجب غم و يا شادى باشند،[146] اين است كه: در شادى و غم، واقع‌گرا باش؛ ظاهربين مباش؛ فكر كن ببين چه چيزى واقعاً براى تو خير و سودآور است، اگر بدان دست يافتى، شاد باش؛ و چه چيزى واقعاً براى تو شرّ و زيان‌بار است، اگر در زندگى تو پديد آمد، اندوهناك شو و براى مبارزه با آن به پاخيز؛ مبادا در اثر تفكّر و بينش نادرست، چيزى كه واقعاً شادى‌آفرين نيست، و چه بسا خطرناك است، موجب شادى زودگذر تو شود و تو را در دام اندوه دائمى قرار دهد! و مبادا چيزى را كه واقعاً نگران كننده نيست، و چه بسا موجب سرور و شادى است، نگران كننده بپندارى، و خود را بيهوده در رنج و زحمت قرار دهى! افزون بر اينها، شناخت صحيح عوامل اندوه نيز در كاهش فشارهاى روانى آن، فوق العاده مؤثّر است. ديل كارنگى در فصل چهارم از بخش دوم كتاب آيين زندگى، تحت عنوان «چگونه نگرانى را تجزيه و تحليل كنيم؟» مى‌نويسد: «اوّلين دستور براى حلّ مشكلات اين است كه واقعيت امر را بفهميم و براى حلّ مشكلات خود، پيش از اين كه عوامل‌

[144]. ر. ك: ص 211 ح 201.

[145]. ر. ك: ص 211 ح 203 و ص 213 ح 204.

[146]. ر. ك: ص 209( شناخت آنچه سزاوار شادمانى يا اندوه است).