شناخت هدف، نقش مهمّى در معناى زندگى دارد. معنايى از زندگى مى‌تواند تأثير اساسى داشته باشد كه با واقعيت‌هاى آفرينش هماهنگ باشد. آگاهى از اين حقايق، موجب واقع‌گرا شدن معناى زندگى مى‌گردد و با دادن معناى متعالى به آن، هم جهت زندگى را تعيين مى‌كند و هم احساس خوشايندى از زندگى به فرد مى‌دهد.

سه. حيات انسانى‌

يكى از مسائل مهم انسان، مسئله حيات و زندگى اوست. اين كه ماهيت حيات چيست، نقش مهمى در شادكامى دارد؛ چرا كه شادكامى، در باره زندگى است و تا معلوم نگردد كه معناى زندگى انسانى چيست، نمى‌توان شادكامى آن را تعريف كرد.

مرحوم علّامه طباطبايى در تفسير واژه حيات در آيه شريف (يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَجِيبُوا لِلَّهِ وَ لِلرَّسُولِ إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِيكُمْ‌)[376] توضيح مى‌دهد كه زندگى، گران‌بهاترين متاعى است كه يك موجود زنده براى خود سراغ دارد، و چگونه چنين نباشد و حال آن كه در ماوراى زندگى، غير از عدم و بطلان، چيز ديگرى نيست، و معلوم است كه اين ارزش براى زندگى را به خاطر اثر آن قائل است كه عبارت است از شعور و اراده كه نشاط و سعادت زندگى انسانى به آن است، و به همين جهت است كه همواره از جهل و نداشتن حرّيت اراده و اختيار مى‌گريزد.

ايشان در تبيين معناى حيات، سه معنا يا مرتبه از نظر قرآن كريم براى آن بيان مى‌كند كه عبارت اند از: حيات دنيوى، حيات اخروى و حيات طيبه. بر همين اساس، معتقد است كه حيات در آيه شريف، نه به معناى نخست، بلكه به معناى دوم و سوم است. لذا تأكيد مى‌كند كه براى آدمى، زندگى حقيقى‌اى وجود دارد كه اشرف و كامل‌تر از حيات و زندگى پست دنيايى اوست، و وقتى به آن زندگى مى‌رسد كه استعدادش كامل و رسيده شده باشد، و اين تماميت استعداد به وسيله آراستگى به دين و دخول در زمره اولياى صالحين دست مى‌دهد، هم چنان كه رسيدن به زندگى دنيايى وقتى به دست مى‌آيد كه نطفه‌اش رشد و نمو كند تا استعدادش براى درك آن كامل شود يعنى به صورت جنين در آيد.[377]

در همين معنا، آيه شريف (مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‌ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ‌)[378] قرار دارد. مرحوم علّامه طباطبايى در تفسير اين آيه شريف، به تبيين طبقه سوم حيات مى‌پردازد و بيان مى‌دارد كه اين جمله با صراحت لفظش، دلالت‌

[376]. الميزان فى تفسير القرآن، ج 2، ص 280.

[377]. همان، ج 9، ص 53 به بعد( با كمى تلخيص و تغيير).

[378]. كسى از مرد و زن كه با داشتن ايمان، عمل صالح كند، پس ما او را به يك زندگى طيبى زنده مى‌كنيم و اجرشان را به سنگ تمام و بهتر از آنچه مى‌كردند، مى‌دهيم( سوره نحل، آيه 97).