...

نمودار (10- 7)

اكنون بحث بر سر انتخاب مدل يا مدل‌هاى گوناگون براى شرايط متفاوت نيست. آنچه مهم است اين كه بخشى از زمان بايد براى لذّت‌هاى معنوى اختصاص يابد و بخشى براى لذّت‌هاى مادى. اين، وجه مشترك همه مدل‌هاست.

2. لذّت‌هاى معنوى‌

از ديگر عوامل نشاط، لذّت معنوى است. همان گونه كه پيش‌تر اشاره شد، بُعد معنوى انسان، يكى از ابعاد مهم و اساسى اوست. براى تحقّق نشاط كامل، لازم است كه اين بُعد نيز ارضا شود و لذّت آن تأمين گردد. محور اساسى اين بخش، ارتباط با خداوند متعال است. ارتباط با خدا يكى از نيازهاى اساسى انسان است. تا خدا در زندگى انسان نباشد، زندگى، بى‌معنا خواهد بود، و زندگى بى‌معنا، سرد و بى‌روح است. اگر همه امكانات، فراهم باشد، ولى خدا در زندگى نباشد، زندگى، خسته‌كننده و ملال‌آور خواهد بود؛ زيرا خداوند، اصل و ريشه انسان است و قطع ارتباط با ريشه، موجب پژمردگى و افسردگى مى‌شود. البته بديهى است كه بهره‌مندى از لذّت ارتباط با خدا وقتى به دست مى‌آيد كه خدا شناخته شود. به همين جهت، خداوند متعال، مايه سرور عارفان‌[1784] دانسته شده است. خدا، هميشه و همه جا هست. آنچه او را لذّت‌بخش مى‌سازد، شناخت اوست. امام صادق (ع) در بيانى روشن مى‌فرمايد:

لَو يعلَمُ النّاسُ ما فى فَضلِ مَعرِفةِ اللهِ عز و جل ما مَدّوا أعينَهُم إلى ما مَتَّعَ اللّهُ بِهِ الأعداءَ

[1784]. پيامبر خدا( ص) در دعاى جوشن كبير: يا سُرور العارفين( البلد الأمين، ص 406).