اى مردم! از خدا بترسيد؛ زيرا هيچ كس بيهوده آفريده نشده است تا در نتيجه، عمر خويش‌

را به سرگرمى بگذراند، و سرِ خود رها نشده است تا در نتيجه، زندگى‌اش را به پوچى سپرى كند، و دنياى او كه خويشتن را برايش آراسته، نمى‌تواند جايگزين آخرتى شود كه بد نگريستن به آن، او را در نظرش زشتْ جلوه گر ساخته است، و فريب خورده‌اى كه به بالاترين خواست خويش از دنيا دست يافته، مانند كسى نيست كه [حتّى‌] به كم‌ترين بهره خويش از آخرت، دست يافته باشد.

على (ع) خود بر اين باور است كه من براى اين آفريده نشده‌ام كه به خوردن غذاهاى لذيذ همانند حيوان به آخور بسته‌اى كه تمام همّ و غمش خوردن علف است، يا به مانند حيوان يله‌اى كه كارش چريدن در زباله‌دانى‌ها و پُر كردن شكمش از علف آنهاست، مشغول شوم، بى خبر از آن كه چه سرنوشتى در انتظار اوست، و آفريده نشده‌ام كه بيهوده رها شوم، يا بى هدف بگردم، يا ريسمان گم‌راهى را بكشم، يا در بيراه، راه سرگردانى بپويم![1776]

خلاصه سخن اين كه شادى و لذّت بايد در جهت شادكامى اصيل قرار گيرد. از اين رو، هر چند شادى و لذّت، مفيد و بلكه ضرورى است، امّا اگر از اندازه و جايگاه اصلى‌اش خارج شود، به ضدّ شادكامى تبديل مى‌شود. اين كه دقيقاً اندازه آن مشخص گردد، نيازمند تحقيقات ميدانى است؛ ولى معيارى وجود دارد و آن اين كه اگر شادى و لذّت، نشاط و انبساط روحى و آمادگى براى تلاش و زندگى بهتر را فراهم آورد، «به اندازه» و «درست» بوده و در مجموع، به شادكامى كمك مى‌كند؛ امّا اگر بيش از اندازه باشد (و كار فرد، پرداختن به بازى‌ها و لذّت‌ها باشد) و او را از هدف اصلى زندگى غافل سازد، «لهو و لغو» است و تأثير معكوس برجاى مى‌گذارد و به ضدّ شادكامى تبديل مى‌شود. ممكن است اندازه، معيارى شناور داشته باشد و متناسب با شرايط و افراد، متفاوت تعريف شود.

ج- برنامه‌ريزى براى لذّت‌

از امورى كه بايد بدان توجّه داشت، برنامه‌ريزى براى لذّت و نشاط در زندگى است. برخى كه شايد بخش نشاط و هيجان را ناديده بگيرند و يا به آن، كم بها دهند، ممكن است در تنظيم وقت براى آن كوتاهى كنند. اين در حالى است كه نشاط نيز ضرورت شادكامى و موفّقيت در زندگى است. همچنين زمان براى همه نيازهاى انسان محدود است. از اين رو بايد براى شادى و نشاط، برنامه‌ريزى كرد

[1776]. فَما خُلِقتُ لِيشغَلَنى أكلُ الطَّيباتِ؛ كالبَهيمَة المَربوطَة هَمُّها عَلَفُها، أوِ المُرسَلَة شُغُلُها تَقَمُّمُها، تَكتَرِشُ مِن أعلافِها وتَلهو عَمّا يرادُ بِها، أو اترَك سُدىً، أو اهمَلَ عابِثاً، أو أجُرَّ حَبلَ الضَّلالَة، أو أعتَسِفَ طَريقَ المَتاهَة!( نهج البلاغة، نامه 45؛ بحار الأنوار، ج 33، ص 474، ح 686).