لذّت معنوى گردد وگرنه، شادكامى را به مخاطره مى‌اندازد. برخى لذّت‌هاى مادى، موجب محروميت از لذّت معنوى مى‌شوند. حرام، با معنويت قابل جمع نيستند. لذا كسى كه مزه لذّت حرام را بچشد و از آن خوددارى نكند، لذّت عبادت را نخواهد چشيد.[1748]

پرهيز از لذّت‌

بنا بر اين، لذّت و شادى بايد در مجموعه شادكامى مورد توجّه قرار گيرد. لذا تا هنگامى شادى، نتيجه‌بخش و منطقى خواهد بود كه به شادكامى پايدار، زيان نرساند. كسى كه نَفْس خود را در اعمال شهوت آزاد بگذارد، بدبخت مى‌شود و از سعادت، دور خواهد شد.[1749] لذا از آن دسته از لذّت‌ها و شادى‌هاى آنى كه سعادت آتى را به مخاطره مى‌اندازند، بايد پرهيز كرد. خوش‌بخت‌ترين افراد، كسانى هستند كه لذّت فانى آنى را به خاطر لذّت باقى آتى ترك مى‌كنند.[1750] لذا انسان‌هاى رشديافته، با نعمت‌هاى فانى و لذّت‌هاى ناپايدار دنيا كارى ندارند.[1751] به همين جهت، پيامبر خدا (ص) مى‌فرمايد:

ألا وإنَّ اللهَ خَلَقَ الدُّنيا دارَ بَلوى، وَالآخِرَةَ دارَ عُقبى، فَجَعَلَ بَلوَى الدُّنيا لِثَوابِ الآخِرَةِ سَبَباً، وثَوابَ الآخِرَةِ مِن بَلوَى الدُّنيا عِوَضاً، فَيأخُذُ لِيعطِى، ويبتَلى لِيجزِى، وإنَّها لَسَريعَةُ الذَّهابِ، ووَشيكةُ الانقِلابِ، فَاحذَروا حَلاوَةَ رِضاعِها لِمَرارَةِ فِطامِها.[1752]

بدانيد كه خداوند، دنيا را سراى گرفتارى و آخرت را سراى مُجازات قرار داد. گرفتارى دنيا را سبب پاداش آخرت كرد و پاداش آخرت، عوض گرفتارى دنياست. مى‌گيرد تا بدهد و گرفتار مى‌كند تا جزا دهد. دنيا، زوال شتابانى دارد و به سرعت، دگرگونى مى‌پذيرد. از شيرينى شير آن، به خاطر تلخى جدايى‌اش بر حذر باشيد.

اين پرهيز، نه به دليل لذّت‌ستيزى، كه به خاطر تأمين سعادت و شادكامى پايدار است. آنچه از لذّت‌ها كه مورد نهى دين قرار گرفته، به همين قسم مربوط مى‌شود. لذّت دنيا، ناپايدار و پيامدهاى‌

[1748]. امام على( ع): كَيفَ يَجِدُ لَذَّةَ العِبادَةِ مَن لا يَصومُ عَنِ الهَوى( غرر الحكم، ح 6985).

حضرت عيسى( ع): بِحَقٍّ أقولُ لَكُم: كَما نَظَرَ المَرِيضُ إلَى الطَّعامِ فَلا يَتَلَذَّذُ بِهِ مِن شِدَّةِ الوَجَعِ كَذلِكَ صاحِبُ الدُّنيا لا يَتَلَذَّذُ بِالعِبادَةِ ولا يَجِدُ حَلاوَتَها مَعَ ما يَجدُهُ مِن حَلاوَةِ الدُّنيا( بحار الأنوار، ج 14، ص 325).

[1749]. امام على( ع): مَن أهمَلَ نَفسَهُ فى لَذّاتِها شَقِىَ وبَعدَ( غرر الحكم، ح 8274).

[1750]. امام على( ع): أسعَدُ الناسِ مَن تَرَكَ لَذَّةً فانِيَةً لِلَذَّةٍ باقِيَةٍ( همان، ح 3218).

[1751]. امام على( ع): إنَّ دُنياكم عِندى لَاءَهوَنُ مِن وَرَقَة فى فَمِ جَرادَة تَقضَمُها ما لِعَلِى ولِنَعيمٍ يفنى ولَذّة لا تَبقى؟!( نهج البلاغة، خطبه 224؛ تنبيه الخواطر، ج 1، ص 56؛ إرشاد القلوب، ص 217).

[1752]. أعلام الدين، ص 344. نيز، ر. ك: تحف العقول، ص 483؛ بحار الأنوار، ج 77، ص 186؛ الفردوس، ج 5، ص 281، ح 8186؛ كنز العمّال، ج 3، ص 211، ح 6203.