تصوّر درست: باور «دين آسان»

دين، چيزى نيست كه موجب نارضايتى گردد. عامل اساسى از نارضايتى تشريعى، نشناختن شريعت است. با شناخت ماهيت حقيقى دين، رضايت تشريعى حاصل مى‌شود. از اين رو، بخشى از متون دينى به معرفى ويژگى‌هاى دين پرداخته‌اند. در متون دينى، از دين، به عنوان شريعتى «آسان و راحت» ياد شده است. اين حقيقت، گاه با تعبير «سمحة»[1527] آمده است. خدا، آسانى را براى مردم مى‌پسندد و دشوارى و سختى را برايشان ناخوش مى‌دارد.[1528] لذا پيامبر خدا (ص) از دين خدا به عنوان آيينى راحت و آسان ياد مى‌كند[1529] و اعلام مى‌دارد كه من به شريعتى راحت مبعوث شده‌ام.[1530]

اين، نماى كلّى دين است. در برخى متون دينى، مبناى سختگيرى، مورد نفى قرار گرفته است. شايد برخى تصوّر كنند كه تكاليف دينى، چيزى جز سختگيرى‌هاى بى‌دليل نيست. اين تصوّر نيز موجب بى‌رغبتى به شريعت مى‌گردد. در حالى كه چنين تصوّرى نادرست است. خداوند متعال به صراحت در قرآن كريم مى‌فرمايد:

(يُرِيدُ اللَّهُ بِكُمُ الْيُسْرَ وَ لا يُرِيدُ بِكُمُ الْعُسْرَ.[1531] خداوند، راحتى شما را مى‌خواهد، نه زحمت شما را!).

پيامبر خدا (ص) نيز مى‌فرمايد:

يا أيُّهَا النّاسُ! إنَّ دِينَ اللهِ يُسرٌ.[1532]

اى مردم! دين خدا آسان است.

بر همين اساس، آنچه خداوند متعال تشريع كرده است، مطابق توان بشر است. امام على (ع) در پاسخ به سؤالى از معناى‌ «لا حول و لا قوة إلّا بالله» مى‌فرمايد:

إنا لا نَملِك مَع اللهِ شيئا، ولا نَملِك إلّا ما مَلَّكنا، فَمَتى مَلَّكنا ما هُو أملَك بهِ مِنّا كلَّفَنا، ومتى أخَذَهُ مِنّا وَضَعَ تَكليفَهُ عَنّا.[1533]

با وجود خداوند، ما مالك چيزى نيستيم و چيزى نداريم مگر آنچه او به تملّك ما در آورده باشد. پس هر گاه چيزى را كه او به مالكيتش سزاوارتر است به تملّك ما در آوَرَد، بر عهده ما تكليفى نهاده و هر گاه آن را از ما بگيرد، تكليفش را از ما برداشته است.

[1527]. ر. ك: دانش‌نامه قرآن و حديث، ج 7، ص 170« خصائص أمة محمد التشريعية» و ميزان الحكمة، ج 4، ص 191« يسار الدين».

[1528]. إنّ الله تعالى رضى لهذه الامّة اليسر وكره لها العسر( الجامع الصغير، ج 1، ص 267، ح 1742).

[1529]. إنّ دِينَ اللِه الحَنيفيَّةُ السَّمحَةُ( دستور معالم الحكم، ج 2، ص 104، ح 631). إنّ الدين يسر( همان، جا).

[1530]. بُعِثتُ بِالحَنيفيَّةِ السَّمحَةِ( عوالى اللآلى، ص 381، ح 3؛ الطبقات الكبرى، ج 1، ص 192).

[1531]. سوره بقره، آيه 185. نيز، ر. ك: سوره اعلى، آيه 8.

[1532]. كنز العمّال، ج 3، ص 49، ح 5418.

[1533]. نهج البلاغة، حكمت 404.