پيامبر (ص) در اين باره تصريح مى‌فرمايد:

إنَّ البَلاءَ لِلظّالِمِ أدَباً ولِلمُؤمِنِ امتِحاناً ولِلأنبِياءِ دَرَجَةً ولِلأولِياءِ كرامَةً.[1432]

همانا بلا براى ظالم، ادب كردن است و براى مؤمن، امتحان و براى انبيا، درجه و براى اوليا، كرامت.

اين جا صحبت از گناه نيست؛ بحث در اين است كه برخى از مقام‌هاى بهشت، جز از اين طريق، به دست نمى‌آيند.

روزى پيامبر (ص) به شدّت بيمار شد به گونه‌اى كه از شدّت درد، به خود مى‌پيچيد و مى‌ناليد. عايشه- كه از اين وضع، در شگفت شده بود- گفت: «اگر بعضى از ما اين كار را مى‌كرد، به او خرده مى‌گرفتى؟». پيامبر (ص) به او فرمود:

إنَّ الصّالِحينَ يشَدَّدُ عَلَيهِم وإنَّهُ لا يصيبُ مُؤمِناً نَكبَةٌ مِن شَوكةٍ فَما فَوقَ ذلِك إلّا حَطَّت بِهِ عَنهُ خَطيئَةً ورَفَعَ بِها دَرَجَةً.[1433]

همانا بر صالحان، سخت گرفته مى‌شود. به تحقيق، رنجى به مؤمن نمى‌رسد، از يك تيغ باشد تا بالاتر از آن، مگر آن‌كه خطايى را از او پاك مى‌كند و او را به درجه‌اى بالاتر مى‌بَرَد.

روزى پيامبر (ص) در جمع عدّه‌اى از اصحاب خود نشسته بودند كه سؤالى را طرح كرد و فرمود: «چه كسى دوست دارد كه همواره سالم باشد و بيمار نگردد؟». همه گفتند: «ما، اى پيامبر خدا!». آثار ناراحتى در چهره پيامبر 9 آشكار شد و فرمود: «آيا دوست داريد مثل الاغ چموش، خوش‌گذران باشيد؟!». گفتند: «اى پيامبر خدا! نه». پيامبر 9 فرمود: «آيا دوست نداريد كه از اصحاب بلا و اصحاب كفّاره‌دهنده باشيد؟». گفتند: «بله، اى پيامبر خدا!». سپس ايشان چنين ادامه داد:

فَوَاللَّهِ إنَّ اللهَ لَيبتَلِى المُؤمِنَ وما يبتَليهِ إلّا لِكرامَتِهِ عَلَيهِ.

به خدا سوگند! خداوند، هر آينه مؤمن را مبتلا مى‌سازد، و مبتلا نمى‌كند مگر به خاطر اين كه نزد او ارزش دارد.

اين جمله پيامبر (ص)، آن توهّم را كه گرفتارى‌ها، نشانه روى گرداندن خدا از بنده است، نفى مى‌كند. بلاى خدا همانند تيغ جرّاحى است كه ظاهرى سخت و فايده‌اى شيرين دارد. سپس پيامبر 9 فرمود:

وإنَّ لَهُ عِندَهُ مَنزِلَةً ما يبلُغُها بِشَى‌ءٍ مِن عَمَلِهِ دونَ أن ينزِلَ بِهِ مِنَ البَلاءِ ما يبلُغُ بِهِ تِلك المَنزِلَةَ.[1434]

[1432]. جامع الأخبار، ص 13؛ بحار الأنوار، ج 67، ص 235.

[1433]. مسند ابن حنبل، ج 6، ص 160. نيز، ر. ك: المستدرك على الصحيحين، ج 1، ص 496، ح 1278.

[1434]. الطبقات الكبرى، ج 7، ص 508؛ كنز العمّال، ج 3، ص 314. نيز، ر. ك: اسد الغابة، ج 1، ص 304؛ مشكاة الأنوار، ص 301؛ ارشاد القلوب، ص 42.