است، به همين معناست. آخرت (چه بهشت و چه جهنّم آن)، محلّ بروز «قابليت‌هاى پرورش‌يافته» است. در آخرت، جايى براى «قابليت‌هاى نهفته» نيست. لذا دنيا خلق شده تا كارگاهى براى پرورش استعدادها و نمايان شدن قابليت‌ها باشد و ابزار آن نيز امتحانات و ابتلائات است. قرآن كريم در اين باره مى‌فرمايد:

(وَ نَفْسٍ وَ ما سَوَّاها* فَأَلْهَمَها فُجُورَها وَ تَقْواها.[1388] سوگند به نَفْس و آن كس كه آن را درست كرد. سپس پليدكارى و پرهيزگارى‌اش را به آن الهام كرد).

ديو شدن يا فرشته شدن انسان، به اين است كه چگونه خود را بسازد:

(قَدْ أَفْلَحَ مَنْ زَكَّاها* وَ قَدْ خابَ مَنْ دَسَّاها.[1389] هر كس آن را پاك گردانيد، قطعاً رستگار شد، و هر كس كه آلوده‌اش ساخت، قطعاً باخت).

آنچه زمينه اين مهم را فراهم مى‌آورد، موقعيت‌هاى تلخ و شيرينى هستند كه بشر را به واكنش مى‌كشانند.

به همين جهت، خداوند متعال، انسان را در رنج آفرينش داده است: (لَقَدْ خَلَقْنَا الْإِنْسانَ فِي كَبَدٍ).[1390] شهيد مطهّرى در اين باره مى‌فرمايد:

اين خصوصيت، مربوط به موجودات زنده، بالأخص انسان است كه سختى‌ها و گرفتارى‌ها مقدّمه كمال‌ها و پيشرفت‌هاست. ضربه‌ها، جمادات را نابود مى‌سازد و از قدرت آنان مى‌كاهد؛ ولى موجودات زنده را تحريك مى‌كند و نيرومند مى‌سازد. «بس زيادت‌ها كه اندر نقص‌هاست». مصيبت‌ها و شدائد، براى تكامل بشر ضرورت دارند. اگر محنت‌ها و رنج‌ها نباشند، بشر تباه مى‌گردد ... آدمى بايد مشقّت‌ها تحمّل كند و سختى‌ها بكشد، تا هستى لايق خود را بيابد. تضاد و كشمكش، شلّاق تكامل است. موجودات زنده، با اين شلّاق، راه خود را به سوى كمال مى‌پيمايند.[1391]

اين همان چيزى است كه در ادبيات دين، از آن به عنوان «ابتلاء» ياد مى‌شود. همه سخن در اين آيه شريف، نهفته است كه:

(الَّذِي خَلَقَ الْمَوْتَ وَ الْحَياةَ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا.[1392] [خدا] كسى است كه مرگ و زندگى را آفريد تا شما را بيازمايد كه كدام‌يك، نيكوكارتر است).

[1388]. سوره شمس، آيه 7- 8.

[1389]. سوره شمس، آيه 9- 10.

[1390]. سوره بلد، آيه 4.

[1391]. مجموعه آثار شهيد مطهرى، ج 1، ص 176.

[1392]. سوره ملك، آيه 2.\i( وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِي سِتَّةِ أَيَّامٍ وَ كانَ عَرْشُهُ عَلَى الْماءِ لِيَبْلُوَكُمْ أَيُّكُمْ أَحْسَنُ عَمَلًا)\E( سوره هود، آيه 7).