همچنين امام صادق (ع) براى آرام كردن تاجر ورشكسته‌اى كه از اصحاب ايشان بود و دچار فشار روانى شده بود، از روش توجّه‌دهى به آينده نيز استفاده مى‌كند و مى‌فرمايد:

فَلا تَيأَس فَإِنَّ اليأسَ كفرٌt t لَعَلَّ اللَّهَ يغنى عَن قَليلٍ.[1346]

نااميد نباش كه نااميدى كفر است.

شايد خداوند، تو را به زودى بى‌نياز كند.

اين نيز مبتنى بر همان اصل است كه توجّه به پايان‌پذيرى سختى‌ها و گشايش آينده، توان تحمّل را افزايش، و فشار روانى را كاهش مى‌دهد.

و- تصحيح الگوى ارزيابى از حال‌

بلا و مشكل، لحظه حال را تحت تأثير قرار مى‌دهد. به همين جهت، زمان حال، مورد ارزيابى انسان قرار مى‌گيرد. اين داورى مى‌تواند مثبت يا منفى باشد و بر فشار روانى بيفزايد يا از آن بكاهد. پس اين كه چه ارزيابى‌اى از زمان حال داشته باشيم، نقش مهمّى در رضامندى خواهد داشت كه در ادامه، به بررسى اين موضوع مى‌پردازيم.

الگوى غلط: ارزيابى متمركز بر مشكل‌

آنچه موقعيت ناخوشايند را غير قابل تحمّل مى‌سازد، اين است كه بلا، تنها جنبه موجود زندگى دانسته شود. در اين حالت، انسان، خود را در فضاى تاريك و تنگى حس خواهد كرد كه هيچ دريچه مثبتى براى تنفّس ندارد. اگر زندگى را يكسره، تلخى و سختى ببينيم، آزاردهنده و غير قابل تحمّل خواهد شد. هنگام ورود يك گرفتارى، ناخوشايندى آن به گذشته، آينده و تمام زواياى حال، «تعميم» داده مى‌شود. در برخى موارد نيز ممكن است بر ناخوشايندى حال، «تمركز» شود و به هيچ چيز ديگرى توجّه نگردد. با اين تعميم يا تمركز، هيچ نقطه مثبتى براى انسانْ باقى نمى‌ماند كه به آن، دل خوش كند، اميدوار بماند و مشكلات خود را پشت سر بگذارد.

الگوى صحيح: ارزيابى معطوف به ابعاد مثبت‌

ارزيابى معطوف به ابعاد مثبت، بر اين منطقْ استوار است كه توجّه فرد مصيبت‌ديده را از مشكلات و سختى‌ها به سمت خوبى‌ها و زيبايى‌ها معطوف سازد. در حقيقت، مثبت‌نگرى، روشى است براى بازگرداندن توجّه از ناخوشايندها به خوشايندها. ممكن است كه ما در يكى از ابعاد زندگى خود دچار مشكل شويم. در اين حال، ديگر ابعاد زندگى را مثبت مى‌دانيم و در آنها دچار مشكل نيستيم. اگر همراه ناملايمات، خوشايندى‌هايى نيز وجود داشته باشند، موقعيت تنش‌زا «تعديل»

[1346]. كشف الغمّة، ج 2، ص 162؛ بحار الأنوار، ج 78، ص 203.