أما إنَّك إن تَصبِر تُؤجَر وإلّا تَصبِر يمضى عَلَيك قَدَرُ اللَّهِ الَّذى قُدِّرَ عَلَيك وأنتَ مَأزورٌ.[1335]

آگاه باش! همانا تو اگر صبر كنى، پاداش مى‌برى و اگر صبر نكنى، آنچه كه خداوند براى تو مقدّر ساخته، بر تو مى‌گذرد، در حالى كه تو گنه‌كارى.

شخص ديگرى به نام مهران مى‌گويد: به امام كاظم (ع) نامه‌اى نوشتم و از بدهكارى و دگرگون شدن وضع خودم شكايت كردم. ايشان در جواب من چنين نوشت:

اصبِر تُؤجَر فَإِنَّك إن لَم تَصبِر، لَم تُؤجَر ولَم تَرُدَّ قَضاءَ اللهِ.[1336]

بردبار باش تا پاداش بگيرى؛ چرا كه اگر بردبار نباشى، نه پاداش مى‌گيرى و نه قضاى خدا را برگردانده‌اى.

در همه اين احاديث، روى اصل «برگشت‌ناپذيرى» تكيه شده و بيان شده كه همان گونه كه آمدن آنها به اختيار ما نيست، برطرف شدن آنها نيز به اختيار ما نخواهد بود.

پس بايد سختى را پذيرفت و در كنار آن قرار گرفت، نه در برابر آن. اين، يك اصل است. امام على (ع) مى‌فرمايد:

إذا أتَتك المِحَنُ فَاقعُد لَها فَإِنَّ قِيامَك فيها زِيادَةٌ لَها.[1337]

هر گاه محنتى به تو رسيد، در كنار آن بنشين، كه ايستادن در برابر آن، موجب افزايش [رنج‌] آن مى‌گردد.

اگر چنين اتّفاقى بيفتد و انسان بتواند در كنار حوادث باشد، نه در برابر آنها، آن گاه مى‌تواند تصميم بگيرد كه چه بايد انجام دهد.

نكته‌اى كه يادآورى آن لازم است اين كه پذيرش موقعيت، همان چيزى است كه در ادبيات دين از آن به عنوان «تسليم» ياد مى‌شود و ما پيش‌تر در بحث «نتيجه خيرشناسى» از آن سخن گفتيم.

تفاوت «پذيرش» با «انفعال»

منظور از پذيرش سختى، تسليم شدن منفعلانه و زمينگير شدن نيست؛ منظور، پذيرش فعّال و پوياست. در اين نوع پذيرش، فرد، زمينگير و ناتوان نمى‌شود؛ بلكه بهترين مقابله را براى موقعيت پيش آمده، طرّاحى مى‌كند. شايد بتوان گفت كه بهترين بيان را در اين باره، امام على (ع) دارد. ايشان در اين باره مى‌فرمايد:

[1335]. الكافى، ج 3، ص 225، ح 10؛ مشكاة الأنوار، ص 279.

[1336]. مشكاة الأنوار، ص 21؛ بحار الأنوار، ج 70، ص 184.

[1337]. غرر الحكم، ح 1779.