از مسيح (ع) نيز نقل شده كه فرموده است:

إنَّكم لا تُدرِكونَ ما تُحِبُّونَ إلّا بِصَبرِكم على مَا تَكرَهُونَ.[1258]

بى‌ترديد، شما به آنچه دوست داريد نمى‌رسيد، مگر با صبر بر آنچه ناخوشايند مى‌داريد.

اين موارد نشان مى‌دهد كه معناى صبر از ديدگاه روايات، تحمّل سختى است.

صبر، يكى از اساسى‌ترين مفاهيم در اخلاق اسلامى است و مفهومى است كه نقش عمده و فراگيرى در حيات انسان دارد، به گونه‌اى كه لحظه‌اى از حيات نيست كه از صبر، بى‌نياز باشد. برخى از مفاهيم اخلاقى (مثل عفّت يا حلم)، قلمروى خاص و محدود دارند؛ امّا صبر، از مفاهيمى است كه قلمروى عام دارد و در همه لحظات زندگى، مورد نياز است. اساساً زندگى در هيچ رده‌اى بدون صبر امكان‌پذير نيست. شايد به همين جهت باشد كه در احاديث، از صبر به عنوان «سَرآمد ايمان» ياد شده است. امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

الصبرُ رأسُ الايمانِ.[1259]

شكيبايى، قُلّه ايمان است.

همچنين ايشان در كلام ديگرى مى‌فرمايد:

الصبرُ مِن الايمانِ بِمنزلةِ الرأسِ مِن الجَسَدِ، فإذا ذَهَبَ الرأسُ ذَهَبَ الجَسَدُ، كذلِك إذا ذَهَبَ الصبرُ ذَهَبَ الايمانَ.[1260]

صبر نسبت به ايمان، به منزله سر نسبت به بدن است. پس هر گاه سر برود، جسد نيز مى‌رود. همچنين هر گاه صبر برود، ايمان نيز مى‌رود.

در نقل ديگرى، به جاى ايمان، كلمه «امور» آمده كه در جاى خود قابل تأمل است:

الصبرُ فى الامورِ بِمَنزِلَةِ الرأسِ مِن الجسدِ، فإذا فارِقُ الرأسُ الجسدَ، فَسَدَ الجَسدُ، وإذا فارِقَ الصبرُ الأمورَ، فَسَدَتِ الأُمورُ.[1261]

صبر در كارها به منزله سر نسبت به بدن است. لذا هر گاه سر از بدن جدا شود، بدن از بين مى‌رود و هر گاه صبر از كارها جدا شود، كارها از بين مى‌روند.

مجموع اين احاديث، به خوبى نقش صبر را در زندگى نشان مى‌دهد. ايمان در خلأ وجود ندارد؛ بلكه در متن زندگى تجلّى مى‌يابد. لذا اگر صبر وجود نداشته باشد، انسان در زندگى دست به كارهايى مى‌زند كه با ايمان ناسازگار است و در نتيجه، هم ايمان از دست مى‌رود و هم كارها سامان نمى‌يابد.

[1258]. مسكن الفؤاد، ص 48.

[1259]. الكافى، ج 2، ص 87.

[1260]. همان جا.

[1261]. همان، ص 90، ح 9.