رضايت‌بخش باشند كه به درستى مصرف شوند و نيازها را بر طرف سازند. كسانى كه دچار سوء تدبيرند و از هنر درست مصرف كردنْ برخوردار نيستند، زندگى رضايت‌بخشى نخواهند داشت، هر چند مال فراوانى به دست آورده باشند. كسى كه اين مهارت را نداشته باشد، هر اندازه مال و امكانات نيز در اختيار او قرار گيرد، نمى‌تواند زندگى خوبى را سامان دهد و چه بسا افرادى كه با مال و امكانات اندك، زندگى موفّق و سامان‌يافته‌اى دارند.

روش صحيح: حُسن تدبير

براى اين كه زندگى موفّقى داشته باشيم و از آن لذّت ببريم، بايد از تدبير يا مهارت استفاده از منابع، برخوردار باشيم. سامان زندگى‌[1221] و قوام آن،[1222] در تدبير است. اگر عنصر تدبير را از زندگى برگيريم، همانند محصول ارزشمندى است كه آفت گرفته باشد.[1223] بر اساس روايات، فراوانى دارايى و امكانات، زندگى را نمى‌چرخاند. اين، هنر تدبير و مديريت است كه به زندگى سامان مى‌دهد. اين، يك اصل مهم است كه بدتدبير كردن، كليد فقر است.[1224] به همين جهت، پيامبر اسلام (ص) تهديد نگران كننده براى آينده امّت اسلامى را «سوء تدبير» مى‌داند.[1225]

كسى كه مهارت تدبير نداشته باشد، مال و ثروتى هم نخواهد داشت؛[1226] چون وجود مال، كافى نيست. آنچه به مال اهميت مى‌دهد، چگونگى استفاده از آن است. آنچه مال را كارآمد مى‌سازد، هنر تدبير است. درآمد اندك همراه با حُسن تدبير، بهتر از درآمد زياد همراه با بى‌تدبيرى است. امام على (ع) وقتى مهارت‌هاى زندگى را به فرزند خود آموزش مى‌دهد، از اقتصاد زندگى نيز سخن مى‌گويد. ايشان به امام حسن (ع) مى‌فرمايد:

حُسنُ التَّدبيرِ مَعَ الكفافِ، أكفى لَك مِنَ الكثيرِ مَعَ الإِسرافِ.[1227]

خوب تدبير كردن همراه با روزى به اندازه، براى تو كارآمدتر از روزى زياد همراه با اسراف است.

يكى از ويژگى‌هاى مالِ مؤثّر، «پايدارى» آن است. هرچه مال، پايدارتر باشد، بهره بيشترى به انسان مى‌رسانَد و رونق بيشترى به زندگى مى‌بخشد. شرط پايدارى مال نيز خوب تدبير كردن آن‌

[1221]. امام على( ع): صَلاحُ العَيشِ التَّدبيرُ( غرر الحكم، ح 8082؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 303).

[1222]. امام على( ع): قِوامُ العَيشِ حُسنُ التَّقديرِ ومِلاكهُ حُسنُ التَّدبيرِ( غرر الحكم، ح 8084؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 370).

[1223]. امام على( ع): آفَة المَعاشِ سوءُ التَّدبيرِ( غرر الحكم، ح 8087؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 182).

[1224]. امام على( ع): سُوءُ التَّدبيرِ مِفتاحُ الفَقرِ( غرر الحكم، ح 8090؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 284).

[1225]. ما أخافُ عَلى امَّتِى الفَقرَ، ولكنَ أخافُ عَلَيهِم سوءَ التَّدبيرِ( عوالى اللآلى، ج 4، ص 39).

[1226]. امام على( ع): لا مالَ لِمَن لا تَدبِيرَ لَهُ( شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد، ج 20، ص 371). نيز، ر. ك: الكافى، ج 5، ص 317؛ لا غنى مع سوء تدبير( غرر الحكم، ح 8095؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 544).

[1227]. تحف العقول، ص 79؛ بحار الأنوار، ج 77، ص 218.