حُرِمَ الحَريصُ خَصلَتَينِ ولَزِمَتهُ خَصلَتانِ: حُرِمَ القَناعَةَ فَافتَقَدَ الرَّاحَةَ، وحُرِمَ الرِّضى فَافتَقَدَ اليقينَ.[1190]

حريص از دو چيز، محروم مى‌شود و دو چيز، گريبانگير او مى‌شود: از قناعت محروم مى‌شود، پس به بى‌آسايشى مبتلا مى‌گردد و از رضايت، محروم مى‌شود، پس به بى‌يقينى مبتلا مى‌گردد.

شخص حريص، تصوّر مى‌كند كه مى‌تواند با حرص ورزيدن و دست و پا زدن بيشتر، بر روزى خود بيفزايد؛ امّا چون طبق قانون روزى، همه چيز معين است، حرص او فايده‌اى نخواهد داشت.[1191] بدين جهت، از سويى خود را خسته مى‌كند و از سوى ديگر، ناكام مى‌شود و اين احساس، موجب نارضايتى وى مى‌گردد.

روش صحيح: منطق «قناعت»

تاكنون گفتيم كه روزى را خداوند براى تلاشگر تضمين كرده است. اين، يك اصل است كه روزى انسان را خداوند تعيين مى‌كند و هيچ كس نمى‌تواند مانع آن شود. پيامبر (ص) در باره حقيقت ياد شده، اين گونه اطمينان مى‌دهد كه:

لَو أنَّ جَميعَ الخَلائِقِ اجتَمَعوا عَلى أن يصرِفوا عَنك شَيئاً قَد قُدِّرَ لَك لَم يستَطيعوا ولَو أنَّ جَميعَ الخَلائِقِ اجتَمَعوا عَلى أن يصرِفوا إلَيك شَيئاً لَم يقَدَّر لَك لَم يستَطيعوا.[1192]

اگر همه آفرينش جمع گردند تا چيزى را كه براى تو مقدّر شده از تو برگردانند، نمى‌توانند و اگر همه آفرينش جمع شوند تا چيزى را كه براى تو مقدّر نشده به تو بدهند، نمى‌توانند.

همان گونه كه روشن است، اين از آثار شناخت به واقعيت‌هاست. امام على (ع) از كسانى است كه نقش اين شناخت را در رضايت از زندگى، به خوبى، مورد توجّه قرار داده است. امام صادق (ع) مى‌فرمايد:

[1190]. الخصال، ج 1، ص 69، ح 104؛ وسائل الشيعة، ج 16، ص 20، ح 20856.

[1191]. امام على( ع): إنَّك مُدرِك قَسمَك ومَضمونٌ رِزقُك ومُستَوفٍ ما كتِبَ لَك، فَأَرِح نَفسَك مِن شَقاءِ الحِرصِ ومَذَلَّة الطَّلَب وثِق بِالله وخَفِّض فِى المُكتَسَبِ غرر الحكم، ح 6619؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 171.

امام عسكرى( ع): الأَرزاقُ المَكتوبَة لا تُنالُ بِالشَّرَهِ ولا تُدفَعُ بِالإِمساك عَنها( أعلام الدين، ص 314).

پيامبر خدا( ص)- در توصيه‌هاى خود به ابوذر-: يا أبا ذَرٍّ! لا يسبَقُ بَطى‌ءٌ بِحَظِّهِ و لا يدرِك حَريصٌ ما لَم يقَدَّر لَهُ( الأمالى، طوسى، ص 527، ح 1162؛ مكارم الأخلاق، ج 2، ص 365، ح 2661).

همين مطلب از امام صادق( ع) نيز روايت شده است( الكافى، ج 2، ص 458، ح 19؛ تحف العقول، ص 489).

[1192]. الأمالى، طوسى، ص 675، ح 1424.