از نتايج اين بحث آن است كه مفهوم «توسعه دادن زندگى» نيز معنا مى‌شود. در روايات اسلامى، درباره توسعه زندگى (در صورت امكان)، سفارش شده است. اين، در نگاه نخست با حدّ كفايت، ناسازگار به نظر مى‌آيد و در ظاهر، به مفهوم كثرت، بيشتر نزديك است، امّا با توجّه به معناى شناورى كه حدّ كفايت دارد، توسعه نيز معنايى سازگار با ديگر مفاهيم مى‌يابد. اگر حدّ كفايت، «نقطه‌اى» مى‌بود، سازگارى اين مفاهيم با يكديگر، ممكن نمى‌بود. پيامبر خدا (ص) در باره گذران دنيا مى‌فرمايد:

يكفيك مِنها ما سَدَّ جَوعَتَك ووارى عَورَتَك، فَإِن يكن بَيتٌ يكنُّك فَذاك، وإن تَكن دابَّةٌ تَركبُها فَبَخ؛ فِلقُ الخُبزِ وماءُ الجَرِّ، وما بَعدَ ذلِك حِسابٌ عَلَيك أو عَذابٌ.[1131]

از دنيا همان تو را بس است كه گرسنگى‌ات را رفع نمايد و برهنگى‌ات را بپوشاند. اگر خانه باشد و جايت دهد، نيكوست؛ و اگر چهارپايى باشد و سوارى‌ات دهد، پسنديده است؛ و نيز نيمى نان و مَشكى آب؛ و هر چه بيش از اين باشد، مايه مؤاخذه و عذاب توست.

بديهى است كه برآوردن نيازهاى مادى، از حداقل تا حداكثر را شامل مى‌شود، البته مشروط به اين كه به تجمّل‌گرايى كشيده نشود و متناسب با شأن فرد و اوضاع اجتماعى باشد.

ديدگاه اسلام‌

بررسى‌ها نشان مى‌دهد آنچه در روزى انسان مهم است، «كفايت» است. لذا اسلام، نه «كثرت» را مى‌پذيرد و نه «قلّت» را. در روايات آمده كه فراوانى روزى، موجب طغيان و بيهودگى (لهو)، و كمى آن، موجب بدبختى مى‌شود و اين هر دو با سعادت و شادكامى منافات دارد. پيامبر خدا (ص) سعادت انسان را در گرو روزى كافى مى‌داند:

قَد أفلَحَ مَن أسلَمَ، ورُزِقَ كفافا، وقَنَّعَهُ اللهُ بِما آتاهُ.[1132]

هر كه اسلام آورَد و به قدر كفاف روزى يابد و خداوند به آن‌چه به وى مى‌دهد قانعش سازد، رستگار مى‌شود.

در روايات اسلامى، بهترين روزى، روزى كافى دانسته شده است.[1133] بر همين اساس، روزى اندك كافى، بهتر از فراوانِ غافل كننده دانسته شده است. پيامبر خدا (ص) با بيان يكى از واقعيت‌هاى نظام آفرينش مى‌فرمايد:

[1131]. الخصال، ص 161، ح 211؛ الأمالى، طوسى، ص 428، ح 956؛ تنبيه الخواطر، ج 2، ص 173.

[1132]. صحيح مسلم، ج 2، ص 730، ح 125؛ سنن الترمذى، ج 4، ص 576، ح 2348.

[1133]. پيامبر خدا( ص): خَيرُ الرِّزقِ ما يكفى( مسند ابن حنبل، ج 1، ص 364، ح 1477؛ مسند أبى يعلى، ج 1، ص 345، ح 727؛ شعب الأيمان، ج 1، ص 406، ح 552 وج 7، ص 296، ح 10369).

پيامبر خدا( ص): خَيرُ الرِّزقِ ما كان يوما بِيومٍ كفافا( الفردوس، ج 2، ص 180، ح 2907). نيز، ر. ك: شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد، ج 20، ص 301، ح 40 و ص 301، ح 43؛ كنز الفوائد، ج 1، غرر الحكم، ح 5034.