لَاتتَمَنَّوُا المُستَحِيلَ.

چيزهاى محال را آرزو نكنيد.

اصحاب با تعجب پرسيدند: «چه كسى محال را آرزو مى‌كند؟». امام (ع) با صراحت فرمود:

أنتُم، الَستُم تَمَنَّونَ الراحَةَ فِى الدُّنيا؟

شما، آيا آرزوى آسودگى [مطلق‌] در دنيا نداريد؟

اصحاب گفتند: آرى. آن گاه امام صادق (ع) فرمود:

الرّاحَةُ لِلمُؤمِنِ فِى الدُّنيا مُستَحيلَةٌ.[816]

آسودگى [مطلق‌] در دنيا براى مؤمن محال است.

از اين رو، سعى در تغيير واقعيت‌ها و تطبيق آنها با انتظار خود، آب در هاون كوبيدن و تلاشى بيهوده است كه نتيجه‌اى جز افزايش درد و رنج و گسترش نارضايتى ندارد.

منطق صحيح: «هماهنگ‌سازى انتظارات با واقعيت‌ها»

از آنچه گذشت چنين به دست مى‌آيد كه راه درست، تغيير انتظارات و تنظيم آنها با واقعيت‌هاست. قوانين زندگى، تغيير ناپذيرند. انسان بايد انتظارات خود را با شرايط دنيايى كه در آن زندگى مى‌كند، تطبيق دهد تا راحت زندگى نمايد. اين يعنى هماهنگ‌سازى انتظارات با واقعيت‌ها. وقتى انسان، انتظار خود را با واقعيت‌ها هماهنگ ساخت، انتظارات او واقع‌گرايانه خواهد شد و در نتيجه، موجب احساس ناكامى نمى‌گردد و بدين سان، رضامندى از زندگى به دست مى‌آيد. بر همين اساس، پيامبر خدا (ص) با اشاره به برخى ويژگى‌هاى دنيا، تصريح مى‌كند كه شناخت دنيا واكنش‌هاى منفى به هر دو موقعيت را تعديل مى‌كند:

أيهَا النّاسُ! هذِهِ دارُ تَرَحٍ لا دارُ فَرَحٍ، ودارُ التِواءٍ لا دارُ استِواءٍ، فَمَن عَرَفَها لَم يفرَح لِرَجاءٍ، ولَم يحزَن لِشَقاءٍ.[817]

اى مردم! اين جا سراى غم است، نه سراى شادى، و سراى پيچ در پيچ است، نه سراى سر راست. پس هر كه دنيا را شناخت، به اميدى شاد نمى‌شود و از رنجى اندوهگين نمى‌گردد.

در بخش ديگرى از روايات، نقش شناخت دنيا در دوران ناخوشايند مورد توجّه قرار گرفته است. امام على (ع) در باره نقش تعيين‌كننده و محورى «شناخت دنيا» مى‌فرمايد:

مَن عَرَفَ الدُّنيا، لَم يحزَن لِلبَلوى.[818]

هركس دنيا را بشناسد، از بلاهاى آن اندوهگين نمى‌شود.

[816]. بحار الأنوار، ج 78، ص 195، ح 52.

[817]. أعلام الدين، ص 343؛ بحار الأنوار، ج 77، ص 187، ح 10؛ كنز العمّال، ج 3، ص 211، ح 6203.

[818]. شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد، ج 20، ص 271، ح 137.