يا نارضايى دارد. سؤال اين است كه انتظارات انسان چگونه بايد تنظيم شود تا در خوشايند و ناخوشايند، موجب واكنش مثبت گردد و رضامندى را به وجود آورد. در ادامه، مناسبات انتظارات با واقعيت‌ها را بررسى مى‌كنيم تا روشن شود كه چه الگويى از تنظيم انتظارات، موجب پيشگيرى از واكنش منفى به خوشايند و ناخوشايند مى‌گردد و واكنش مثبت را به وجود مى‌آورد.

منطق غلط: «انتظارات غير واقعى»

انتظارات برخى افراد، با واقعيت‌هاى زندگى دنيا همخوانى ندارد. خوشايند و ناخوشايند، دو روى سكّه زندگى دنيا هستند و دنيا قوانينى دارد كه واقعيت، آن را تشكيل مى‌دهد و خداوند متعال، آنها را وضع كرده است. اين قوانين، تغييرناپذير بوده و به گونه‌اى تنظيم شده‌اند كه شادكامى (سعادت) واقعى و اصيل انسان را تأمين مى‌كنند؛ چرا كه بر مبناى مصلحت بشر قرار دارند. به همين جهت، ناهماهنگى انتظارات با واقعيت‌ها، عامل نارضايتى است و اين بدان جهت است كه ناهماهنگى، موجب ناكامى مى‌گردد و ناكامى در انتظارات، موجب احساس نارضايتى مى‌گردد. اگر انتظارات انسان تحقّق يابد، موجبات رضايت و خرسندى وى را فراهم مى‌سازد و اگر تحقّق نيابد، موجب نارضايتى مى‌گردد. برخى بر آن اند تا با تمركز بر انتظارات و محور قرار دادن آنها، واقعيت را با انتظارات خود هماهنگ سازند. اين يعنى هماهنگ‌سازى واقعيت‌ها با انتظارات. با توجّه به آنچه گذشت، قوانين و واقعيت‌هاى دنيا كه توسط خداوند متعال وضع مى‌گردند، تغيير ناپذيرند. امام على (ع) در سفارش به فرزندش امام حسن (ع) بر اين نكته تأكيد مى‌كند و مى‌فرمايد:

اعلم ... أنَّ الدُّنيا لَم تَكن لِتَستَقِرَّ إلّا عَلى ما جَعَلَهَا اللّه عَلَيهِ مِنَ النَّعماءِ وَالابتِلاءِ وَالجَزاءِ فِى المَعادِ، أو ما شاءَ مِمّا لاتَعلَمُ.[811]

بدان ... به درستى كه دنيا، جز بر آن روال كه خداوند قرارش داده است بر برخوردارى و گرفتارى (/ آزمايش) و سزادهى در معاد، و يا آنچه كه او خواسته است و تو نمى‌دانى، قرار نمى‌گيرد.

انسان، خواهان راحتى، آسايش و كامجويى است. از اين رو، دنيا را محل برآورده شدن اين خواسته‌ها مى‌دانيم و يا دست‌كم مى‌خواهيم كه چنين باشد؛ امّا واقعيتْ اين است كه دنيا محلّ راحتى و آسايش نيست. اين جاست كه ناهماهنگى ميان انتظارات و واقعيت‌ها به وجود مى‌آيد و اين ناهماهنگى، موجب احساس ناكامى مى‌شود؛ چون انسان آنچه را خواسته و انتظار داشته، نمى‌يابد. قرآن كريم در باره واقعيت زندگى انسان در دنيا مى‌فرمايد:

[811]. نهج البلاغة، نامه 31؛ تحف العقول، ص 72؛ بحار الأنوار، ج 77، ص 220، ح 2.