رسيدن به اين مرحله كه انسان بتواند تعادل خود را در خوشايند و ناخوشايند زندگى حفظ كند، از مراتب عالى انسان‌هاى رشديافته است. لذا كسى همچون امام زين العابدين (ع) در مناجات خود از خداوند مى‌خواهد كه وى را به اين مرحله برساند:

اللَّهُمَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وآلِهِ وَاجعَل ثَنائى عَلَيك ومَدحى إياك وحَمدى لَك فى كلِّ حالاتى حَتّى لا أفرَحَ بِما آتَيتَنى مِنَ الدُّنيا ولا أحزَنَ عَلى ما مَنَعتَنى فيها.[808]

خدايا! بر محمّد و آل او درود فرست، و ثنا و مدح و ستايش مرا در همه حال، براى خودت قرار ده تا به خاطر آنچه به من داده‌اى، سرمست نشوم و به خاطر آنچه از من بازداشته‌اى، غمگين نگردم.

از ويژگى‌هاى لقمان حكيم نيز برخوردارى از اين حالت بوده است. امام صادق (ع) در باره وى مى‌فرمايد:

لَم يفرَح بِشَى‌ءٍ إن أتاهُ مِن أمرِ الدُّنيا ولا حَزِنَ مِنها عَلى شَى‌ءٍ قَطُّ.[809]

به هيچ چيز، خوش‌حال نمى‌شد، اگر از دنيا چيزى به او مى‌رسيد، و به خاطرِ نداشتن هيچ چيزى از دنيا غمگين نمى‌شد.

بنا بر اين، نبايد وقتى حادثه‌اى تلخ اتفاق مى‌افتد، «اى كاش! اى كاش!» گفت و زمينه نارضايتى را فراهم كرد؛ بلكه بايد به تقديرى بودن امور توسط خداوند متعال توجّه نمود تا انسانْ آرام شود. پيامبر خدا (ص) در اين باره مى‌فرمايد:

إن أصابَك شَى‌ءٌ فلا تقل: لَو أنّى فَعَلتُ كانَ كذا وكذا، ولكن قُل: قَدَرُ اللهِ وما شاءَ فَعَلَ، فَإنّ «لَو» تَفتَحُ عَمَلَ الشيطانِ.[810]

اگر بلايى به تو رسيد، نگو اگر چنان مى‌كردم، چنين و چنان مى‌شد؛ بلكه بگو: خدا مقرّر ساخته و هر چه بخواهد انجام مى‌دهد؛ زيرا «اگر گفتن»، راه‌كار شيطان را باز مى‌كند.

ى- تنظيم انتظارات‌

انتظارات ما از زندگى، يعنى خواسته‌ها و آرزوهاى مادى در زندگى؛ يعنى چيزهايى را كه دوست داريم، به دست آوريم و امورى كه دوست نداريم، اتفاق نيفتند. هركس امورى را دوست مى‌دارد و از امورى ناخوش است. لذا مايل است زندگى‌اش بر اساس آنچه دوست دارد، پيش رود و از آنچه دوست ندارد، به دور باشد. اين كه انتظارات ما چگونه تنظيم شده باشد، نقش مهمّى در رضامندى‌

[808]. الصحيفة السجادية، دعاى 21.

[809]. تفسير القمّى، ج 2، ص 162.

[810]. صحيح مسلم، ج 4، ص 2052، ح 34؛ سنن ابن ماجة، ج 1، ص 31، ح 79 و ج 2، ص 1395، ح 4168؛ السنن الكبرى، نسائى، ج 6، ص 159، ح 10457؛ مسند ابن حنبل، ج 3، ص 295، ح 8798؛ كنز العمّال، ج 1، ص 115، ح 540.