از آنچه گذشت، روشن شد كه مبناى شُكر، شناخت نعمت دهنده است. وقتى انسان، صاحب نعمت را بشناسد، از او تشكّر خواهد كرد. اين جاست كه شناخت خداوند به عنوان نعمت‌دهنده، يكى ديگر از مبانى رضامندى است. البته از اين گذشته، نعمت‌شناسى، روش‌هايى دارد كه آنها نيز مبتنى بر واقعيت‌هاى توحيدى هستند. جزئيات آن، هنگام بررسى عوامل اختصاصى، روشن خواهد شد. آنچه در اين جا مهم است، اين كه آن روش‌ها نيز مبنايى توحيدى دارند كه با شناخت آنها مى‌توان به شكر و رضامندى در خوشايند دست يافت. معصومان (عليهم السلام) نيز با آگاهى‌دهى نسبت به اين امور، مردم را به شكر و رضامندى، راه‌نمايى مى‌كردند.

دو. نقش «خدامالكى» در صبر

در بسيارى موارد، از دست دادن اموال و عزيزان، همچون از دست دادن پاره‌اى از وجود انسان است. اين، به جهت احساس مالكيتى است كه نسبت به آن داريم. جدا شدن از آنچه مال ماست و دلبسته آن هستيم، تنش‌زا و دردناك است. بى‌تابى كردن و شكايت نمودنِ هنگام فقدان، به اين دليل است كه تصوّر مى‌شود قدرتِ قاهرى، چيزهايى را كه ما «مالك» آن بوده‌ايم، تصاحب كرده و يا نابود ساخته است.

بسيارى از كسانى كه در مصيبت‌هاى فقدان، بى‌تاب مى‌شوند و از خدا شكايت مى‌كنند، چنين مى‌پندارند كه خداوند، به زور، آنچه را مال آنان و حقّ مسلّم آنان بوده، از دستشان خارج كرده است؛ كارى كه نبايد انجام مى‌داده است. امّا آيا واقعيت همين است كه ما تصوّر كرده‌ايم؟ آيا تصوّر ما در باره دارايى‌هاى مالى و انسانى، مطابق واقع است؟ آيا آنچه از آنِ ما بوده، از ما گرفته‌اند و يا آنچه را به عنوان امانتْ نزد ما بوده است، پس گرفته‌اند؟

همه سخن، اين جاست: «مال» بوده يا «امانت»؟ «گرفته‌اند» يا «پس گرفته‌اند»؟ «گرفتن» يعنى آنچه مال ما و ملك ما بوده است از مالك آن، به ناحق گرفته‌اند؛ امّا «پس گرفتن» يعنى گيرنده، آنچه را مال خود او بوده و به عنوان امانت به ما سپرده بوده، بازپس گرفته است. واقعيت، اين است كه آنچه در زمين و آسمان است، همه از آنِ خداوند متعال است و آنچه در دست ماست، امانتى از جانب خداوند متعال است.[638] امام صادق (ع) در اين باره مى‌فرمايد:

[638]. امام على( ع): المالُ عارِية( غرر الحكم، ح 8327؛ عيون الحكم والمواعظ، ص 61). وقتى خداوند مى‌خواهد مؤمنان را به انفاقْ ترغيب كند، مى‌فرمايد:\i( يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَنْفِقُوا مِمَّا رَزَقْناكُمْ)\E( سوره بقره، آيه 245).