هيچ خيرى در كسالت نيست. وقتى كسى در انجام دادن درست ركوع و طهارت دچار كسالت شود، در او خيرى براى آخرتش نيست و هر گاه در امورى كه زندگى او را سامان مى‌دهد، دچار كسالت شود، در او خيرى براى دنيايش نيست.

در اين حديث، بر مسئله خير- كه يكى از اركان اساسى شادكامى است-، تأكيد شده و نقش كسالت در محروميت از خير، برشمرده شده است كه نشان مى‌دهد نشاط، موجب خير در زندگى مى‌شود و شادكامى را به وجود مى‌آورد.

به ويژه در امور دنيوى، تركيب كسالت روحى و ناتوانى عملى، موجب فقر مى‌شود و همين امر، يكى از پايه‌هاى سعادت دنيوى را از بين مى‌بَرَد. امام على (ع) در اين باره تصريح مى‌كند:

إنَّ الأشياءَ لَمّا ازدَوَجَت، ازدَوَجَ الكَسَلُ والعَجزُ فَنُتِجا بَينَهُما الفَقرَ.[543]

آن گاه كه همه چيز جفت گشت، تنبلى و درماندگى با هم جفت شدند، و فقر، ثمره آن دو گرديد.

همچنين كسالت، مانع اداى حقوق (بويژه حقوق خداوند متعال) نيز مى‌گردد و سعادت اخروى را تهديد مى‌كند. پيامبر خدا (ص) در سفارش‌هاى خود به امام على (ع) مى‌فرمايد:

إِياك وَ خَصْلَتَينِ الضَّجَرَ وَ الْكسَلَ فَإِنَّك إِنْ ضَجِرْتَ لَمْ تَصْبِرْ عَلَى حَقٍّ وَ إِنْ كسِلْتَ لَمْ تُؤَدِّ حَقّا.[544]

از دو خصلت بر كنار باش: تنگ‌خُلقى و تنبلى؛ زيرا اگر خُلقت تنگ شود، نمى‌توانى بر حقْ صبر كنى و اگر تنبل باشى، نمى‌توانى حقّى را ادا كنى.

نظام حقوق براى تنظيم روابط انسان با ديگران (خدا و مردم)، جهت دستيابى به شادكامى دنيا و آخرت است و كسالت، از عوامل مهمّى است كه مانع تحقّق اين امر مى‌شود.

كسالت، كليد هر شرّ و بدى‌[545] و قفل هر خير و بركت است.[546] لذا كسى كه به آن دچار شود، به‌

[543]. همان، ج 5، ص 86، ح 8؛ تحف العقول، ص 220.

[544]. كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 4، ص 355، ح 5762؛ الأمالى، صدوق، ص 543.

امام على( ع): مَن أطاعَ التَّوانِىَ ضَيَّعَ الحُقوقَ( نهج البلاغة، حكمت 239؛ تنبيه الخواطر، ص 59؛ غرر الحكم، ح 8478).

امام على( ع): إِياكمْ وَ الْكسَلَ فَإِنَّهُ مَنْ كسِلَ لَمْ يؤَدِّ حَقَّ الله عَزَّوَجَل.( الخصال، ص 620، ح 10؛ تحف العقول، ص 110).

امام صادق( ع): إِياك وَ الْكسَلَ وَ الضَّجَرَ فَإِنَّ أَبِى بِذَلِك كانَ يوصِينِى- وَ بِذَلِك كانَ يوصِيهِ أَبُوهُ وَ كذَلِك فِى صَلَاة اللَّيلِ إِنَّك إِذَا كسِلْتَ لَمْ تُؤَدِّ إِلَى الله حَقَّهُ وَ إِنْ ضَجِرْتَ لَمْ تُؤَدِّ إِلَى أَحَدٍ حَقّاً( الاختصاص، ص 182، ح 4؛ الزهد، حسين بن سعيد، ص 19، ح 43).

[545]. امام صادق( ع): إياكَ والكَسَلَ والضَّجَرَ، فَإنَّهُما مِفتاحُ كُلّ سُوءٍ( كتاب من لا يحضره الفقيه، ج 3، ص 168، ح 3634؛ تحف العقول، ص 295).

[546]. امام على( ع): لِكُلّ نِعمَةٍ مِفتاحٌ ومِغلاقٌ، فَمِفتاحُها الصَّبرُ ومِغلاقُها الكَسَلُ( شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد، ج 20، ص 322، ح 692).