بنا بر اين، تحقّق يك زندگى رضايت‌بخش و مبتنى بر خير، متوقّف بر اين امور چهارگانه است. از اين رو، عوامل تحقّق اين امور نيز بايد مورد بررسى قرار گيرند. از آن جا كه اين، خود بحثى دامنه‌دار است و تحقيق مستقلى را مى‌طلبد، به اختصار در باره آن سخن مى‌گوييم تا نماى كلّى بحث كامل شود و تفصيل آن را به جاى خود و ديگر پژوهش‌ها وامى‌گذاريم. در ادامه، به هر كدام از اين حوزه‌ها اشاره خواهيم كرد.

2. لذّت‌بردن و نشاط

از «نشاط»، به عنوان مؤلّفه دوم شادكامى و در تعريف سعادت نيز از «سُرور»، به عنوان يكى از مؤلّفه‌هاى معنايى سعادتْ ياد كرديم. بايد ديد ميان اين دو، چه مناسباتى وجود دارد. از پرسش‌هاى اساسى اين است كه: كاركرد شادى و هيجان چيست؟ و چه جايگاهى در نشاط انسانى دارد؟

الف- نقش لذّت در نشاط

از ديدگاه اسلام، شادى، موجب انبساط روحى و برانگيخته شدن نشاط در انسان مى‌گردد. امام على (ع) در اين باره مى‌فرمايد:

السُّرورُ يَبسُطُ النَّفسَ ويُثيرُ النَّشاطَ.[534]

شادى، روح را باز مى‌كند و نشاط را برمى‌انگيزد.

تجربه بشرى نيز همين مطلب را اثبات كرده است. فرد ريكسون در نظريه «ساخت و توسعه»، معتقد است كه هيجانات مثبت، موجب توسعه و بسط در حوزه انديشه و عمل انسان مى‌گردد و امكانات و منابع پايدارى براى فرد مى‌سازد.[535] اين نظريه، تأكيد دارد كه هيجانات و شادى‌ها با بسط روحيه و روان انسان، موجب به وجود آمدن امكانات لازم براى فعاليت و زندگى مى‌شوند. بر همين اساس، اميرمؤمنان (ع) تأكيد مى‌كند كه:

إذا وَقَعَ فى يَدِكَ يَومُ السُّرورِ فَلا تُخَلّهِ فَإنَّكَ إذا وَقَعتَ فى يَدِ يَوم الغَمّ لَم يُخَلّكَ.[536]

وقتى روز شادى در اختيار تو قرار گرفت، از آن دورى نكن؛ چرا كه وقتى در دست روز اندوه قرار بگيرى، از تو صرف نظر نخواهد كرد.

بنا بر اين، شادى‌ها، لذّت‌ها و هيجانات، عاملى اساسى در برانگيختن نشاط در انسان اند. از اين رو مى‌توان گفت كه براى به وجود آوردن نشاط، بايد شادى و لذّت را تأمين كرد. در حقيقت، شادى و لذّت، عاملى كلان در برانگيختن نشاط به شمار مى‌روند.

[534]. غرر الحكم، ح 2023.

[535]. فردريكسون، پيشين، ص 130.

[536]. شرح نهج البلاغة، ابن ابى الحديد، ج 20، ص 286، ح 270.