هم منشأ و منبع اسلام است، و علم نافع و عمل صالح، از آن زندگى سرچشمه مى‌گيرد، و در همين معناست آيه شريف (مَنْ عَمِلَ صالِحاً مِنْ ذَكَرٍ أَوْ أُنْثى‌ وَ هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَياةً طَيِّبَةً وَ لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُمْ بِأَحْسَنِ ما كانُوا يَعْمَلُونَ‌).[427]

نكته پايانى اين كه آيه مورد بحث كه مى‌فرمايد: (إِذا دَعاكُمْ لِما يُحْيِيكُمْ‌) مطلق است، و از اين كه شامل مجموع دعوت‌هاى پيامبر خدا (ص)- كه مايه زنده شدن دل‌هاست، و يا طبيعت احيا را دارد- بشود، هيچ ابايى ندارد. همچنين شامل نتايج دعوت او- كه عبارت است از انواع زندگى‌هاى سعيد حقيقى مانند زندگى اخروى در جوار خدا- نيز مى‌شود. و چون همه اينها را شامل مى‌شود، پس نبايد آيه شريف را مقيد كرد.[428]

روشن شد كه اين حيات- كه همان سعادت اصيل و واقعى انسان است-، عواملى دارد كه توسط خداوند متعال معرفى شده و در قالب شريعت، نمود يافته و بشر به آن مكلّف شده است. پس اين شريعت و تكليف، در حقيقت، عامل حيات اصيل و سعادت واقعى بشر است كه اگر مورد توجّه قرار گيرد، موجب رضامندى تشريعى مى‌گردد.

- مصالح و مفاسد

بر مبناى آنچه گذشت، روشن مى‌شود كه مبناى امر و نهى خداوند متعال، مصلحت و مفسده زندگى بشر است. رسيدن به حيات اصيل، عواملى دارد كه «مصلحت» ناميده مى‌شود و موانعى دارد كه «مفسده» ناميده مى‌شود. خداوند متعال، انسان را به آنچه صلاح اوست، امر كرده و از آنچه به زيان اوست، نهى نموده است. اين حقيقت، با تعبيرهاى گوناگونى در متون دينى آمده است. در جايى، قرآن كريم، معروف بودن و منكر بودن را مبناى امر و نهى خداوند متعال مى‌داند و مى‌فرمايد:

(الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الْأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوباً عِنْدَهُمْ فِي التَّوْراةِ وَ الْإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ يَنْهاهُمْ عَنِ الْمُنْكَرِ وَ يُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّباتِ وَ يُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبائِثَ وَ يَضَعُ عَنْهُمْ إِصْرَهُمْ وَ الْأَغْلالَ الَّتِي كانَتْ عَلَيْهِمْ فَالَّذِينَ آمَنُوا بِهِ وَ عَزَّرُوهُ وَ نَصَرُوهُ وَ اتَّبَعُوا النُّورَ الَّذِي أُنْزِلَ مَعَهُ أُولئِكَ هُمُ الْمُفْلِحُونَ.[429] همان‌ها كه از فرستاده (خدا)، پيامبر «امّى»- كه صفاتش را، در تورات و انجيلى كه نزدشان است، مى‌يابند- پيروى مى‌كنند؛] همان پيامبرى كه [آنها را به معروف دستور مى‌دهد، و از

[427]. هر كس از مرد و زن، با داشتن ايمان، عمل صالح كند، پس ما او را به يك زندگى طيبى زنده مى‌كنيم و اجرشان را به سنگ تمام و بهتر از آنچه مى‌كردند، مى‌دهيم( سوره نحل، آيه 97).

[428]. دانش‌نامه عقايد اسلامى، ج 9، ص 53 به بعد( با كمى تلخيص و تغيير).

[429]. سوره اعراف، آيه 157.