نيازمندِ تشريع رو به رو شد كه خليفه‌ای قبل و بعد از او ، با آن‌ها مواجه نگشت ؛ به دستِ او فتوحات صورت گرفت و شهرها به تصرّف درآمد و ملّت‌های متمدّن فارس و روم به حكم اسلام گردن نهادند .[804] 

استاد احمد اَمين در فجر الإسلام می‌نگارد :

برايم روشن شد كه عمر «رأي» را در وسيع‌تر از معنايي كه ذكر كرديم به كار گرفت ؛ زيرا آنچه را ما آورديم استعمال رأي در جايي است كه نصّي از كتاب و سنّت نباشد ، ليكن عمر فراتر از اين رفت ، در شناخت مصلحتي كه آيه يا حديث داشت كوشيد ، سپس به وسيله آن مصلحت ، احكام را درمي‌يافت . اين كار نزديك به آن چيزي است كه الآن «دريافتِ روح قانون ، نه به الفاظ و كلمه كلمه آن» تعبير می‌شود . . .

در هر حال ، عمل به رأي پديد آمد و از بزرگان صحابه (مانند ابوبكر و عمر و زيد بن ثابت و اُبَي بن كعب و مُعاذ بن جبل) قضايايي نقل شد كه در آن‌ها به رأيشان فتوا دادند .

پرچمدار اين مکتب يا اين مذهب ، عُمَر بن خطاب است .[805] 

دكتر ناديه شريف عمري در اجتهاد الرسول می‌نويسد :

اجتهاد به رأي و عمل به قياس و کشف مقاصد شريعت ، بدعتي نبود كه تابعان مُقيم در عراق پديد آوردند ، بلكه این کار ، نمونة رشد يافتة رويکردی بود كه شماري از صحابه ـ كه عمر از آن‌هاست ـ

[804]. بنگرید به، مقدّمه موسوعة فقه ابراهيم نخعي.

[805]. فجر الإسلام: 240.