اكنون به اصل بحث بازمي گرديم تا موضع عُمَر را نسبت به صحابه و موضع صحابه را نسبت به عمر ، بشناسيم .

پيش از اين ، برخورد عمر را با ابن مسعود دريافتيم ؛ همان صحابي‌ای كه عُمَر او را با عمّار سوي كوفه فرستاد تا امور دين را به ايشان بياموزاند و به كوفيان نوشت كه :

ابن مسعود و عمّار از اهل بدرند و از اصحاب شرافتمند پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم به آنان اقتدا كنيد و سخنشان را بشنويد ، من عبدالله بن مسعود را به جاي خويش برايتان برگزيدم .[682] 

نگرش او با ديگر صحابه نيز چنين بود .

آري ، عمر صحابي بزرگي چون ابن مسعود را زندانی ساخت وبازخواست نمود بدان جهت كه به نشر احاديث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم می‌پرداخت و سخنانِ آن حضرت را زياد بر زبان می‌آورد .

همين برخورد عمر بود كه عثمان را جري ساخت موضع شديدتري در برابر ابن مسعود بگيرد ؛ او را از نقل حديث باز داشت و از قرائت مصحفش نهي كرد (در حالي كه رسول خدا تأكيد می‌كرد : به قرائتِ ابن اُمّ عبد ـ يعني ابن مسعود ـ قرائت كنيد) و ابن مسعود را چهل تازيانه زد[683] و بعضي از دنده هايش را شکست و کار به جايی رسيد که وی فوت کرد و غريبانه دفن شد .

برخورد خشنِ عُمَر در برابر صحابه ، بدان جهت بود كه وي نگرش‌های آنان را نسبت به فقه خود دريافت و دانست كه آنان اجتهاداتِ برخلافِ سنّت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم را برنمي تابند و اعتراضاتشان پيوسته ادامه می‌يابد .

با وجود اين سخت گيري ، صحابه بر آنچه از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم دريافتند اصرار

[682]. طبقات ابن سعد 6: 8؛ تذكرة الحفّاظ 1: 14؛ معتصر المختصر (اثر ابي المحاسن) 2: 314.

[683]. شرح نهج البلاغه 3: 44.