نقش عقل در دريافت احكام شريعت به دو گونه است

اول تلاش براى كشف كتاب و سنت است , اين كوشش همان استدلالها و براهين عقلى است كه براى فهم احكام شرعى ترتيب داده مى شود كار عقل در اين زمينه همانند كار اجماع است زيرا حجيت و اعتبار اجماع تنها از جهت كاشفيت آن نسبت به قول معصوم عليه السلام است , هر چند كه در نحوه حجيت اجماع آراء گوناگونى وجود دارد

دوم : ارائه منابع و ابزارهاى عقلى براى دريافت احكام شرعى است , كار عقل در اين مورد مانند كار كتاب و سنت است

توضيح مطلب اين است كه عقل گاه در استدلالهايى كه جهت كشف مطالب ترتيب مى دهد از مبادى تعبدى كه از كتاب و سنت اخذ نموده است استفاده مى كند و گاه برخى از مبادى و يا تمام آنها را خود تامين مى نمايد

مستقلات و غير مستقلات عقليه مانند آنچه در مسئله حسن و قبح عقلى مطرح است و يا آنچه كه با استناد به قواعد عقلى در جواز و يا عدم جواز اجتماع امر و نهى حاصل شود , و هم چنين اصول و مباديى كه به صورت مخصصات لبى عقلى متصل يا منفصل در هنگام استفاده از ظواهر نقلى وجود دارند و نظائر آنها همگى از جمله موارد حضور مبادى عقلى در استنباط مطالب دينى مى باشند

اين مبادى و مقدمات يا از زمره همان مبادى و مقدماتى هستند كه عهده دار اثبات اصل شريعت هستند , در اين صورت استفاده از آنها نيازمند به تاييد مجدد شريعت نمى باشد , زيرا پيشگيرى شريعت