یادداشتهای استاد مطهری، ج 1، ص: 437

مناطق جدید جغرافیایی، کشف راههای تازه دریایی، اختراع قطب نما و صنعت چاپ و ... چهره اقتصادی اروپا عوض شد و به دنبال آن مظاهر زندگی اجتماعی از جمله آرمانها نیز دگرگون گشت، و وقتی انقلاب صنعتی در اروپا روی داد و اقتصاد بکلی عوض شد همه چیز در جوامع آن قاره به یکباره رو به دگرگونی نهاد تا وضع به امروز رسید.

در کشور ما نیز چنانکه میبینیم و میدانیم دگرگونی در زندگی اقتصادی روی داده است و به جایی رسیده که وارد مرحله دوم صنعت شده است. ولی تفاوت ایران با اروپا در این است که گرچه از راه تغییر و تحولات اقتصادی، روابط اجتماعی و اندیشه و آرمانهای دیرینه در کشور ما از بین رفته و یا متزلزل گشته است، جای آن خالی مانده و آرمانی که بتواند هماهنگ با مقتضیات اجتماعی ایران بوده و از دل سرزمین ما و فرهنگ ما تراویده باشد [1] به وجود نیامده است و از این جهت اجتماع امروز ایران دچار سرگردانی شده است، سرگردانی آرمانی. جوان ایرانی سرگردان است که از آرمانهای مذهبی پیروی کند یا آرمانهای حزبی یا آرمانهای فلسفی، و از این جهت در هر مرحله از سالهای جوانی به یک آرمان رو میکند.

آرمانهای جهان غرب:

شاید در اینجا گفته شود که ما برای راحت کردن فکر خود بهتر است همانطور که صنعت را از اروپا میآوریم و قوانین خود را از اروپا برمیگزینیم و خلاصه همه چیز خود را از اروپا الگوبرداری میکنیم، در مورد آرمان نیز چنین کنیم و یک آرمان اروپایی را بگیریم و در کشور خود پیاده کنیم.

این سخن اشتباه است و بسیار هم اشتباه است. بخش بزرگی از

---

[1]. دیگر با این منطق چه لزومی دارد بلکه چه معنی دارد که از دل سرزمین ما تراویده باشد؟