قابل توجیه نیست.

از نظر جهانبینی الهی، جهان هم شنواست و هم بینا؛ ندا و فریاد جاندارها را میشنود و به آنها پاسخ میدهد. به همین جهت دعا یکی از علل این جهان است که در سرنوشت انسان مؤثّر است، جلوی جریانهایی را میگیرد و یا جریانهایی به وجود میآورد. به عبارت دیگر، دعا یکی از مظاهر قضا و قدر است که در سرنوشت حادثهای میتواند مؤثّر باشد یا جلوی قضا و قدری را بگیرد.

الدّعاء یردّ القضاء [بعد ما ابرم] ابراما

[1].

دعا قضا را بر میگرداند هر چند آن قضا محکم شده باشد.

و اذا سألک عبادی عنّی فانّی قریب اجیب دعوة الدّاع اذا دعان [2].

هرگاه بندگانم مرا از تو بخواهند، من نزدیکم؛ خواسته آن که مرا بخواند اجابت میکنم.

همچنین صدقات و احسانها یکی دیگر از عوامل و مظاهر قضا و قدر است که از مجاری معنوی در تغییر و تبدیل سرنوشتها مؤثّر است.

به طور کلّی گناه و طاعت، توبه و پرده دری، عدل و ظلم، نیکوکاری و بدکاری، دعا و نفرین و امثال اینها از اموری میباشند که در سرنوشت بشر از نظر عمر و سلامت و روزی مؤثّر میباشند. امام صادق (ع) فرمود:

من یموت بالذّنوب اکثر ممّن یموت بالآجال، و من یعیش بالاحسان اکثر ممّن یعیش بالاعمار [3].

عدد کسانی که به واسطه گناهان میمیرند از کسانی که به واسطه سر آمدن عمر میمیرند بیشتر است و عدد کسانی که به سبب نیکوکاری زندگی دراز میکنند از کسانی که با عمر اصلی خود زندگی میکنند افزون است.