اصل تأثیر متقابل و نتیجه آن

مسئله دیگر- که این هم مهم است و این هم مربوط به منطق دیالکتیک میشود و باز این هم اصالت فکر را بکلی نفی میکند- این است که اینها اصل تأثیر متقابل را نیز- که در جلسات پیش شرح دادیم- به گونه خاصی تفسیر میکنند و همچنین آن را حتی به افکار و اصول تعمیم میدهند.

حال ببینیم نتیجه چه در میآید؟ گفتیم در اصل تأثیر متقابل اینجور میگویند که همه اشیاء در یکدیگر مؤثرند. این معنایش این است که هر چیزی را در محیطش باید در نظر گرفت و در واقع همه چیز برای همه چیز محیط است و همه چیز برای همه چیز محاط، نه اینکه محیط یک چیز است و محاط چیز دیگر. مثلًا اگر بگوییم این محیط در من اثر میگذارد ولی من در این محیط اثر نمیگذارم غلط است. اگر این درخت جزء محیط من است، من هم جزء محیط این درخت هستم.

ناچار این اصل را در مورد افکار هم سرایت میدهند و تصریح هم میکنند. نتیجهاش همان میشود که فکر انسان هیچ اصالتی نداشته باشد. میگویند هر فکری صد درصد زاییده شرایط ذهنی و عینی خودش است و غیر از این هم نمیتواند باشد. فکر هر فیلسوفی، فکر هر پیغمبری، فکر هر مصلحی، فکر هر بدخواهی و فکر هر نیکخواهی تابع شرایط ذهنی و عینی خودش است، یعنی سوابق ذهنی هر شخص به ذهن او یک رنگ خاص میدهد. وقتی که یک فکر برای او پیدا میشود رنگ همان شرایط را به خود میگیرد. شرایط عینی هم (یعنی شرایط خارجی، مثلًا وضع زندگی و امثال آن) رنگ خاص به ذهن و فکر او میدهد که ما در مقام تشبیه گفتهایم ذهن انسان از این جهت مثل آینه است؛ آینه هر رنگی که داشته باشد صورتی که در آن منعکس میشود همان رنگ را پیدا میکند؛ یا مثل ضبط صوت است که هر صوتی را به هر شکل که در آن ضبط شود همانطور منعکس میکند؛ و یا مثل کوه است که صدا را [باز میگرداند] چون مسئله ردالفعل و عکس العمل مطرح است. همیشه عکس العملها بستگی دارد به نحوه عمل و صد درصد تابع عمل است. در کوه اگر بگویی «هو»، «هو» جواب میدهد. بگویی «ها»، «ها» جواب میدهد. دیگر نمیشود تو بگویی «هو» او «ها» جواب دهد یا بگویی «ها» او «هو» جواب بدهد. بنابراین هر فکری صد درصد زاییده شرایط ذهنی و عینی فکرکننده است. در واقع اینجور است: شما شرایط ذهنی و عینی فکرکننده را به من