نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 79
صدق آن مورد انکار قرار گيرد .
در باورهاي جمعي يا فردي ، باور به عنوان وصف نفساني جمع يا فرد ،
مي تواند تحت تأثير عوامل و انگيزه هاي رواني مختلف شکل گيرد ؛ ليکن اين
باورها چون در معرض داوري عقل نظري قرار گيرند تا زماني که نصاب ضرورتي را
که شرط يقين علمي است ، دارا نبوده و در نتيجه با ضرورت در صدق قرين نباشند
، فاقد ارزش علمي هستند و البته چيزي که علم يقيني به آن وجود ندارد ، به
لحاظ مراتب مختلف گرايش نفس به آن ، مي تواند در مراحل متفاوتي از ترديد ،
شک ، گمان و ظنّ قرار گيرد .
همه قضايايي که از ضرورت صدق برخوردار هستند هم ، قضاياي اولي
شمرده نمي شوند . قضاياي اوّلي قضايايي هستند که ضرورت صدق آن از صِرف
ملاحظه موضوع و محمول قضيه آشکار شود ، چندان که ابطال صدق آن ، جز با
استعانت از ربط و پيوند دو طرف همان قضيه ممکن نباشد ، و در فرض جهل به
اطراف قضيه نيز راهي براي اثبات صدق آن يافت نشود .
قضايايي که ضرورت صدق آنها مورد گواهي عقل نظري است ( يعني عقل را
از اذعان به آن گريزي نيست ؛ ليکن اين اذعان به کمک حد وسط تأمين مي شود ،
در صورتي که حد وسط آن بدون جست و جو و حضور تفصيلي و بدون نياز به ترتيب
قياس مورد توجه عقل باشد ) ، قضاياي بديهي غير اوّلي هستند ، و در غير اين
صورت قضاياي نظري مي باشند .
در قضاياي نظري بين تصور موضوع و محمول و بين ادراک ضرورت صدق ،
فاصله اي است که هرگز با تلقين و يقين روانشناختي تأمين نمي شود . در
قضاياي بديهي بين اين دو ، گرچه فاصله اي بالفعل نيست ؛ ليکن فاصله را مي
توان تصور کرد و فرض فاصله ، فرضي محال نيست ؛ ليکن در قضاياي اوّلي بين
اين دو اصلاً فاصله
نام کتاب : تبيين براهين اثبات خدا نویسنده : جوادی آملی، عبدالله جلد : 1 صفحه : 79