و اين تحليلى كه در نهج البلاغه آمده است با بيان سوره فجر منافات ندارد , چون خداوند در سوره فجر فرمود [36] : كسى كه مال دارد خيال نكند كه كريم است و كسى هم كه ندارد خيال نكند كه حقير است , نفرمود( كسى كه مال دارد حقير نيست) . اما در نهج البلاغه آمده است : كسى كه خدا او را به مال سرگرم كرده است , تمام عمرش به صرافى مى گذرد , او بداند كه از عنايت الهى دور افتاده است .

ظاهرا اين بيان از امام سجاد سلام الله عليه است كه فرمود : خداى سبحان وقتى سخن از علم و معرفت و حكمت و دانش و توحيد مطرح مى باشد , صاحبان اين نعمت ها را با فرشتگان ذكر مى كند , وقتى سخن از خوردن و پوشيدن و داشتن و امثال ذلك است , صاحبان اين نعم را با حيوانات ذكر مى كند . [37] در سوره آل عمران فرمود : شهد الله انه لا اله الا هو والملائكه و اولوا العلم . [38] خدا به وحدانيت شهادت مى دهد و ملائكه و علماى اهل توحيد هم به وحدانيت شهادت مى دهند . اين جا علماء و دانشمندان را با فرشته ها ذكر فرمود . اما وقتى سخن از ماديات است , مى فرمايد : ما دستور داديم كه آفتاب بتابد و باران براى شما ببارد , بارش باران و تابش آفتاب براى آن است كه باغ تان سرسبز و خرم بشود : متاعا لكم و لانعامكم , [39] مال شما و دام هاى شما است . اين جا كه سخن از خوردن است انسان را با دام ذكر مى كند و آنجا كه سخن از فهميدن است انسان را با ملك نام مى برد . و در جاى ديگر مى فرمايد : كلوا وارعوا انعامكم . [40] يك قدرى