5 آنچه در محور عمل جوارح يا در حد خاطره جوانح قرار مى گيرد , يا از احكام عبادت است و يا از آداب آن , و هيچكدام سر عبادت نخواهند بود , و آنچه در مدار شهود عقل نظر و انبعاث عقل عمل قرار مى گيرد , مى تواند به حساب سر عبادت آيد , زيرا صرف خطور دل كه حصول آن سهل و در فقه اصنر كار برد دارد , گرچه به حمل اولى نيت است ليكن به حمل شايع غفلت مى باشد , لذا نه تنها براى تداوم حضور دل كافى نيست بلكه در آغاز هم با هر خاطره ديگر سازگار مى باشد . و آن توحيد متصور كه با هر شركى بسازد , شركى است در كسوت توحيد , و عارف ناب سالك و اصلى است كه نه تنها شهود كثرت مانع شهود وحدت نگردد بلكه شهود وحدت نيز حاجب شهود كثرت نشود تا بتواند جامع هر دو باشد , ليكن بشهود حق نه عرفان خلق , چه اينكه نتيجه قرب فرايض است . و همانطورى كه رعايت دستورهاى فقه اصنر واجب است ليكن براى نيل به اسرار عبادت كافى نيست , مراعات رهنمودهاى فقه اوسط , يعنى فن شريف اخلاق مستدل , لازم است ولى رسا نيست , بلكه حرمت نهادن به ارشادهاى فقه اكبر يعنى عرفان نظرى و عملى لازم مى باشد تا با ضمير شاهد و سر طاهر به مصدر نزول عبادت راه يافت و آن را با مجارى ادراكى و تحريكى معبود انجام داد , چه اينكه حديث قرب نوافل به گوشه اى از آن اشارت دارد .

آنگاه نه تنها سالك واصل به سر عبادت مى رسد بلكه جايگاه سر معبود مى گردد و صندوق آگاهى وى مى شود : هم موضع سره و لجا امره و عيبة علمه و موئل حكمه و كهوف كتبه و جبال دينه بهم اقام انحناء ظهره و اذهب ارتعاد فرائضه [13] . و از آن جهت كه سر