جاودانه بودن ياد حق هم از آن لحاظ است كه خداوند , منزه از سهو است و هم از
آن جهت مى باشد كه سراسر جهان امكان , اعم از انسان و جهان همواره بياد حق اند
گرچه برخى از انسان ها در ذكر تشريعى دچار سهو مى شوند ليكن هيچ موجودى در ذكر
تكوينى مبتلا به نسيان نخواهد شد .
ذكر حق , گاهى به صورت ذكر نعمت هاى اوست و زمانى هم به صورت ياد خود اوست
و هر دو عبادت است گرچه يكى از ديگرى افضل مى باشد , زيرا ارزش ذكر بارزش
مذكور است . آنكس كه خداوند را در مظاهر نعمت هاى او مى شناسد از تذكر ولى
نعمت خود غافل است گرچه او را در چهره نعمت وى مى شناسد و به ياد نعمت هاى او
بسر ميبرد قهرا در حال زوال نعمت توفيق ذكر حق بهره او نخواهد شد , و آنكس كه
خداوند را مى شناسد و به ياد او بسر ميبرد همواره به ياد ولى نعمت است نه آنكه
او را فقط در چهره هاى نعم وى بشناسد و با ياد نعمت او بسر برد قهرا در حال
نعمت و زوال آن يكسان بياد خداست و در سراء و ضراء , مساوى هم متذكر حق مى شود
, چون نعمت راستين او همان خداست نه غير او يا نعيمى و جنتى يا دنياى و آخرتى
. . . [1]
قرآن كريم كه خود متن ذكر حق است از اين دو قسم چنين مى نمايد([ :
يا بنى اسرائيل اذكروا نعمتى التى انعمت عليكم
([ [2] [(
فاذكرونى اذكركم
]( [3] كه در آيه اول سخن از ياد نعمت حق است و در آيه دوم سخن از ياد خود
حق , البته نعمت هاى خداوند يكسان نيستند و ياد آنها هم در همه موارد برابر
نمى باشد مثلا نعمت هاى عادى و مادى را نمى توان با نعمت نبوت و رسالت سنجيد ,