علم , مصداق جهل !

اگر چنين است , معلوم مى شود معرفت و علمى كه زير بناى همه اين كمالات است , علوم حصولى و تصور و تصديق و غيره نيست . گرچه همه اين علوم مقدمه اند , ولى اصل نيستند و نشانه اش انفكاكى است كه مى بينيم گاهى علم هست و عمل صالح نيست . معلوم مى شود آن علم , زير بناى تقوا نبود بلكه جهل بود در مقابل عقل , گرچه علم بود در مقابل جهل . يعنى اگر جهل در مقابل علم ملاحظه شود اين دانائى , علم است , و اما اگر جهل در مقابل عقل مطرح بشود , اين علم , عقل نيست , بلكه جهل است .

پس منظور از علم و معرفتى كه زير بناى همه كمالات بعدى مى شود , علم و معرفتى است كه معلوم را , محبوب عالم كند در نتيجه انسان به معلومش دل ببندد , نه به علمش . به معروفش عشق بورزد نه به معرفتش , به آن حقيقتى كه شناخت سر بسپارد نه به خود شناخت . اگر كسى سرگرم علم و معرفت شد , چنين شخصى خود را مى طلبد نه معلوم و معروف را , اما اگر با معلوم و معروف انس گرفت , روشن مى شود كه خدا را مى طلبد , و اين معرفت مى تواند زمينه كرم را فراهم كند .

در بحثهاى قبل گذشت كه تقوا در قرآن كريم شعبه ها و درجات گوناگونى دارد . خداى سبحان پس از اينكه اعمال صالحه را ذكر مى كند , مى فرمايد : اين اعمال صالحه زمينه تقواست و بعد از تبيين جهان بينى توحيدى نيز مى فرمايد : اين مسائل را مطرح كنيد تا