يكى گنگ بودش بسان بهشت *** گلش مشك سا را بد وزرش خشت

بدان جايگه شاد و خندان بخفت *** تو گفتى كه با ايمنى بود جفت

درباره دژ گنگ , و دژ لنگ , در ماللهند ( ص 259 263 ) و معاجم فارسى و كتب تواريخ بسى حكايات آورده اند كه از حريم موضوع بحث ما خارج اند .

آن كه از بيرونى نقل كرده ايم كه( : و من اعتقاد الهند فى نهر گنگ ان مجراه كان فى القديم على ارض الجنة) چنانست كه در روايات ما در فصل آب فرات آمده است كه( : ان الله جنة خلقها الله فى المغرب و ماء فراتكم هذه يخرج ! منها . . . ) و ديگر اين كه( : انه ينصب فيه ميزابان من ميازيب الجنة ) . . . ( ماده ف ر ت سفينة البحار ) و از اين گونه روايات ديگر . و اين حق است زيرا هر يك از جنت و نار را در جميع عوالم به اقتضاى هر عالم مظاهر است . جنت مظهر اسماء جمالى حق سبحانه , و نار مظهر اسماء جلالى است بحث آن را در تنبيه فصل نهم مقدمات شرح قيصرى بر فصوص الحكم ( 40 41 ط ايران 1 ) و در شرح وى بر قص ابراهيمى آن ( ص 178 ) طلب بايد كرد .

رودخانه گنگ يكى از سه رودخانه بزرگ هندوستان است به طول 1550 ميل كه از ارتفاعات هيماليا سرچشمه مى گيرد . رودخانه گنگ در نظر هنود مقدس مى باشد . بعقيده آنان در آسمان رودخانه اى به نام گنگ و به همين نام در زير زمين رودخانه ديگر جريان دارد . هر سال ميليون ها زن و مرد هند در آب گنگ شست و شو مى كنند و بزعم خود با آب اين رودخانه مقدس گناهان خود را مى شويند . ( ص 664 , او پانيشاد , نقل به اختصار )

كيف كان دانشمندان مشرق زمين چون هند و چين و تركستان , مبدأ طول را از منتهاى عمارت شرقى يعنى از گنگ دژ گرفته اند , و علماى مغرب زمين چون