5 اگر عرض بلد بقدر تمام ميل كلى يعنى 10 34 66 ( ) و

شمس در جهت عرض بلد در نقطه انقلاب بود , لاجرم ارتفاع معدل النهار كه تمام عرض بلد است بقدر ميل كلى خواهد بود . زيرا كه از سمت راس تا دائره افق ربع دور است , و عرض بلد قوسى از دائره نصف النهار تا دائره معدل النهار از جانب اقرب است , پس ارتفاع معدل النهار تمام عرض بلد و بقدر ميل كلى مى باشد ( ) . و چون ارتفاع معدل النهار از جانبى بقدر ميل كلى بود انحطاط

آن نيز از جانب ديگر بقدر ميل كلى بود , ناچار هر گاه شمس در نقطه انقلاب جهت عرض بلد بوده باشد مدار انقلاب در يك نقطه كه جهت انحطاط معدل است با افق تماس كند و از افق غروب نكند و يكدوره تمام بر جهت ظاهر افق يعنى فوق آن دور زند لاجرم ظل شاخص دائر بود .

توضيح :

دوائر آفاق استوائى مطلقا از دو قطب معدل النهار مى گذرند چنانكه معدل النهار از اقطاب آنها , پس اين دو عظيمه كه يكى دائره افق استوائى است و ديگرى معدل النهار بر يكديگر قائم اند و يكديگر را به زواياى قائمه تقاطع مى كنند , لاجرم مدارات يومى نيز در آفاق استوائى قائم بر دائره افق اند چنانكه مقنطرات بر معدل النهار قائم اند , سپس تقاطع مدارات يومى با دوائر آفاق استوائى نيز بزواياى قائمه است چنانكه مقنطرات را با معدل النهار در آن آفاق , و تمام مدارات يومى را در آفاق استوائى طلوع و غروب بود كه نصف هر مدار يومى فوق الارض است و نصف ديگر تحت الارض لذا در تمام دوره سال شمسى شب و روز آنجا برابر باشند بدان وجه مذكور در سابق در درس بيست و پنجم كه