نام کتاب : مباني نظري تجربه ديني نویسنده : الشیرواني، علی جلد : 1 صفحه : 254
فصل دوم
تجربه مينوى و تجربه عرفانى
از بررسىهاى گذشته معلوم گشت كه گزارش اتو از تجربه دينى، هم
خوانى فراوانى با ابنعربى دارد؛ اما در مقام نظريهپردازى و نظام دهى به
آنچه در تجربه دينى يافت مىشود، از ابنعربى دور مىگردد.
حالت بندگى، كه خود برآمده از احساس هراس و خشيت توأم با جذبه و
كشش است، تقريباً به همان شكل كه در نوشتههاى اتو به تصوير كشيده شده،
مورد پذيرش ابنعربى است. تجلى صفات جمال و جلال الهى و حالتى كه در بنده
بر مىانگيزاند و اين كه جمال الهى توأم با جلال و جلال او آميخته با جمال
است و از اين رو، جلوه هر يك، حالات دوگانه أنس و هيبت را در آدمى پديد
مىآورد، در مكتب ابنعربى به گونهاى نزديك به آنچه اتو بيان كرده، به
تصوير كشيده شده است:
تجلّى لهم الحق في جلال جماله، فهاموا فيه وغابوا عن أَنفسهم،
فلايعرفونها ولا غير الحق؛ وغلب على خلقيتهم حقية التجلّي، فاستغرقهم
واستهلكهم؛
حق براى اينان در جلال جمال خويش جلوه نمود و در نتيجه اين تجلى،
آنان در او [حق] سرگشته و شيدا و از خود پنهان گشتند. پس خود را و غير حق
را نمىشناسند. حقيت تجلى بر جنبه مخلوقيت ايشان غالب آمده، آنان را
فراگرفته و هيچ و ناچيز ساختهاست.[1]
اتو هر چند عارف نبود و از اين رو، از تجارب عميق عرفانى طرفى نبسته بود، اما
[1] عبدالرحمن جامى، نقد النصوص فى شرح نقش النصوص، ص 147.
نام کتاب : مباني نظري تجربه ديني نویسنده : الشیرواني، علی جلد : 1 صفحه : 254